03.03.2017

Wyrok NSA z dnia 3 marca 2017 r., sygn. I OSK 1215/15

 

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Małgorzata Jaśkowska Sędziowie: Sędzia NSA Jolanta Sikorska Sędzia del. WSA Marian Wolanin (spr.) Protokolant: starszy inspektor sądowy Karolina Kubik po rozpoznaniu w dniu 3 marca 2017 roku na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Skarbu Państwa [...] od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 8 grudnia 2014 r. sygn. akt I SA/Wa 2179/14 w sprawie ze skargi Skarbu Państwa [...] na decyzję Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia [...] kwietnia 2014 r. nr [...] w przedmiocie reformy rolnej 1. uchyla zaskarżony wyrok oraz decyzję Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia [...] kwietnia 2014 r. nr [...]; 2. zasądza od Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi na rzecz Skarbu Państwa [...] kwotę 620 (sześćset dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

Uzasadnienie

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 8 grudnia 2014 r., sygn. akt I SA/Wa 2179/14, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę Skarbu Państwa [...] na decyzję Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia [...] kwietnia 2014 r., Nr [...], w przedmiocie reformy rolnej.

W uzasadnieniu wyroku wskazano, że wnioskiem z dnia [...] sierpnia 2007 r. H. K. oraz M. K., spadkobierczynie byłych współwłaścicieli majątku ziemskiego p.n. L. H. i L. K., wystąpiły do Wojewody Ś. o stwierdzenie nieważności zaświadczenia Wojewódzkiego Urzędu Ziemskiego w Ł. z dnia [...] grudnia 1944 r., Nr [...], wydanego na podstawie dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz.U. z 1945 r., Nr 3, poz. 13, ze zm.). Po zakończeniu postępowania wszczętego powołanym wnioskiem, poprzez oddalenie skargi przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie na decyzję Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia [...] października 2003 r., który utrzymał w mocy decyzję Wojewody Ś. z dnia [...] lutego 2003 r. o umorzeniu postępowania w sprawie, wnioskodawczynie wystąpiły do Wojewody Ś. o zwrot przejętego bezpodstawnie majątku ziemskiego p.n. L., precyzując, że kwestionują prawidłowość przejęcia na własność Skarbu Państwa: 30 ha roślin przemysłowych juki i asklepiasu - oznaczonych jako działki ewidencyjne nr [...] i [...], wydzielonego zespołu parkowo-dworskiego stanowiącego działkę ewidencyjną nr [...] oraz 115 ha lasu, oznaczonego jako działki ewidencyjne nr: [...],[...],[...],[...],[...],[...] położonych w B.. Wojewoda Ś. zwrócił wnioskodawczyniom wniosek w części dotyczącej przejętego na własność Skarbu Państwa lasu o pow. 115 ha. W stosunku do pozostałej części wniosku organ przyją, że część nieruchomości określona we wniosku jako zespół dworsko - parkowy odpowiadający działce ewidencyjnej nr [...] o pow. 9,3300 ha obecnie odpowiada działce ewidencyjnej nr [...] o tej samej powierzchni oraz 30 ha upraw juki i asklepiasu oznaczonych przez wnioskodawczynie działkami ewidencyjnymi nr [...] i [...], które obecnie odpowiadają działkom o numerach ewidencyjnych nr [...] i [...]. Przedmiotowy majątek został włączony wraz z otaczającymi go wsiami w obręb utworzonego w 1952 r. poligonu wojskowego B. i wyburzono burząc wszystkie budynki wchodzące w skład nieruchomości. W toku przeprowadzonej rozprawy administracyjnej świadek S. B. zeznał, że w skład majątku wchodził budynek mieszkalno - murowany, dwór był otoczony drewnianymi sztachetami, a budynki gospodarcze znajdowały się wewnątrz ogrodzenia. W majątku była uprawiana wiklina, juka oraz trzecia roślina, której nazwy nie pamięta. Majątek L., wraz z zabudowaniami dworu i budynkami gospodarczymi należącymi do majątku, został włączony w obszar poligonu wojskowego B. W czasie istnienia poligonu teren wyłączony z produkcji rolnej służył celom wojskowym, a po jego likwidacji został zalesiony. Świadek M. zeznała, że wokół dworu były kwiaty, park, sadzawki z rybami. Zabudowania gospodarcze znajdowały się poza terenem parku, a na terenie parku był budynek, który czasem służył gościom, a czasem był wykorzystywany, jako spichlerz. Poza terenem parku rosły juka i asklepias, powierzchnia tych upraw wynosiła około 35 ha. Właściciel sam zarządzał majątkiem bez pomocy księgowego czy zarządcy. Oględziny przeprowadzone w czasie rozprawy administracyjnej potwierdziły zeznania świadków, że wszystkie zabudowania podworskie zostały zburzone, a działki nr [...] i nr [...] porośnięte są skupiskami drzew i krzewów. Nieruchomość będąca przedmiotem wniosku uległa więc zmianom i jej obecny sposób zagospodarowania różni się od stanu, jaki istniał w dniu [...] września 1944 r. Świadek W. K. zeznał, że w skład majątku wchodził pałac z parkiem, który był oddzielony od części gospodarczej kamiennym murem i metalową siatką. Za siatką były stajnie, obory, chlewnia, spichlerz zbożowy, kurniki i mały warzywniak. Na terenie parku nie była prowadzona działalność gospodarcza. Świadek H. P. zeznała, że dom mieszkalny był z cegły, w pobliżu nie było zabudowań gospodarczych. Zabudowania te były za parkanem i oddzielną drogą, wzdłuż parkanu. Ze strony domu był duży park, obok były drzewa owocowe, w parku nie było działalności rolniczej, ale park był oddzielony na tyłach murem, za którym były również jakieś plantacje. Wojewoda Ś. ustalił, że do dnia wejścia w życie dekretu o reformie rolnej majątek ziemski, zgodnie z wpisem w dziale II księgi wieczystej dóbr ziemskich "L." Nr hipoteczny [...], stanowił współwłasność H. K. w [...] cz. oraz L. K. w [...] cz. Majątek pierwotnie obejmował 1370 morgów 229 prętów (tj. 767 ha 4550 m2), za zrzeczenie się służebności okoliczne wsie otrzymały na wspólną własność 147 ha 5421 m2. Następnie, współwłaściciele nieruchomości sprzedali 42-u nabywcom łącznie 43 ha 4120 m2 gruntu. Pozostałą część tych dóbr przejął Skarb Państwa, co potwierdza wpis zawarty w księdze wieczystej Nr [...]. Powierzchnia majątku L., w dniu przejęcia na własność Skarbu Państwa obejmowała około 567,50 ha. Natomiast odpis protokołu w sprawie przejęcia na cele reformy rolnej majątku L. wskazuje, że powierzchnia ogólna przejętego majątku wynosiła 180 ha, w tym 43,05 ha stanowiły grunty orne, 13 ha łąki jedno i dwukośne, 10 ha pastwiska, 7 arów eksploatowane torfy zaś 115 ha lasy. Z porównania powierzchni ogólnej majątku wynikającej z treści księgi wieczystej nr [...] oraz powierzchni opisanej w powołanym protokole wynika, że występują pewne rozbieżności. W ocenie organu administracji nie mają one jednak decydującego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, gdyż majątek ten spełniał kryteria powierzchniowe wskazane w art. 2 ust. 1 lit. e dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej. Działki będące przedmiotem wniosku o zwrot, wchodziły w skład tzw. resztówki byłego majątku L., której ogólna powierzchnia wynosiła około 64,02 ha. Obszar ten do roku 1952 był w nieformalnym władaniu Lasów Państwowych - Nadleśnictwa P. Następnie, w 1952 r. nieruchomość, będąca przedmiotem wniosku, wraz z całym byłym majątkiem L. i okolicznymi wsiami została włączona w obszar poligonu wojskowego "B.". W wyniku likwidacji poligonu wojskowego "B.", na mocy zarządzenia Nr 218 Prezesa Rady Ministrów z dnia 29 sierpnia 1957 r., protokołem zdawczo-odbiorczym z dnia [...] października 1957 r. przekazano w zarząd Ministerstwu Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego między innymi obszar, na którym znajdowały się działki będące przedmiotem wniosku. Zarządzeniem Nr 365 z dnia 10 listopada 1958 r. Ministerstwo Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego powołało do życia Nadleśnictwo B., w skład którego weszły także grunty byłego poligonu B., w tym 185,49 ha z byłego majątku L. Na podstawie wniosku z dnia [...] czerwca 1999 r. odłączono z księgi wieczystej "Majątek L." hip Nr [...] m.in. działki: nr [...] (obecnie [...]), nr [...] (obecne nr [...]), nr [...] (obecnie [...]) i założono dla nich nową księgę wieczystą Nr [...], gdzie wpisano, jako właściciela, Skarb Państwa w zarządzie Lasów Państwowych - Nadleśnictwo B. Wojewoda Ś. uznał za udowodniony fakt istnienia w dacie przejęcia dworu wraz z otaczającym go parkiem oraz fakt jego przejęcia przez Skarb Państwa na cele reformy rolnej. Zauważył jednak, że zlokalizowanie dworu na obecnych działkach ewidencyjnych jest utrudnione, zaś przeprowadzone oględziny wykazały, że na działkach tych brak jest obecnie jakichkolwiek pozostałości po dawnych zabudowaniach dworskich. W takim stanie faktycznym Wojewoda Ś. stwierdził, że nie był w stanie ustalić, na której z powołanych działek znajdował się, w dniu [...] września 1944 r., zespół parkowo - dworski, ale skoro wnioskodawczynie kwestionują prawidłowość przejęcia obu działek tj. nr [...] oraz [...], fakt ten, w ocenie organu, nie wpływa na sposób rozstrzygnięcia sprawy. Zebrany w sprawie materiał dowodowy potwierdza fakt uprawy roślin przemysłowych juki i asklepiasu na terenie majątku, uprawy te zostały zasadzone w okresie przedwojennym, najprawdopodobniej przez H. K. i znajdowały się najprawdopodobniej na działkach ewidencyjnych nr [...] i [...] o łącznej powierzchni 30,18 ha. W ocenie organu w dacie przejęcia majątku na rzecz Skarbu Państwa, obszar parku wraz z dworem sam w sobie nie był typową nieruchomością rolną. Dwór był przeznaczony dla celów mieszkalnych, zajmował go na stałe jeden ze współwłaścicieli majątku H. K. wraz z rodziną, dwór otoczony był parkiem, rosły tam kwiaty, znajdowały się sadzawki z rybami, w pobliżu dworu znajdowały się zabudowania gospodarcze. Zespól parkowo - dworski i pozostała część majątku posiadały tych samych współwłaścicieli i były objęte jedną księgą wieczystą - Dobra ziemskie "L." Nr hip. [...], a więc w sensie prawnym i terytorialnym stanowiły jednolity kompleks terytorialny. Związek organizacyjny zespołu parkowo - dworskiego z resztą majątku ziemskiego był ściśle związany z osobami współwłaścicieli majątku ziemskiego i polegał głównie na nadzorze właścicielskim i decyzyjności strategicznej. Związek finansowy zespołu parkowo - dworskiego z resztą nieruchomości ziemskiej polegał na korzystaniu przez współwłaścicieli i ich rodziny z wszelkich dóbr, jakie ta nieruchomość przynosiła. Związek funkcjonalny był oparty zarówno na powiązaniach podmiotowych, terytorialnych, organizacyjnych jak i finansowych. Zebrany materiał dowodowy potwierdza fakt istnienia upraw na terenie majątku L. w dniu przejęcia nieruchomości ziemskiej na cele reformy rolnej, jak również to, że rośliny juka i asklepias były w majątku L. uprawiane w sposób zorganizowany. Część nieruchomości ziemskiej, na której były uprawiane juka i asklepias była, w dniu wejście w życie dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej, nieruchomością rolną, bowiem służyła do prowadzenia działalności wytwórczej w zakresie produkcji rolnej i jako spełniająca przesłanki art. 2 ust. 1 lit. e dekretu podlegała przejęciu na cele reformy rolnej. W ocenie organu, cel na jaki została faktycznie przeznaczona przejęta nieruchomość ziemska, mieści się w katalogu celów reformy rolnej wymienionych w art. 1 ust. 2 pkt e dekretu. Nie ma tu znaczenia fakt, że poligon wojskowy został zlikwidowany w 1958 r., a grunty majątku L. przekazano w zarząd Lasom Państwowym, bowiem nigdzie w tekście dekretu nie zawarto zastrzeżenia, że realizacja celów reformy rolnej powinna mieć charakter trwały. W związku z tym, decyzją z dnia [...] marca 2008 r., Nr [...], Wojewoda Ś. stwierdził, że nieruchomość, określana jako zespól parkowo - dworski, oznaczona w aktualnej ewidencji gruntów gminy G., obręb B. nr działki [...] o pow. 9,3300 ha (dawny nr [...]) oraz 30 ha upraw roślin przemysłowych: juki i asklepiosu, uprawianych na działkach, oznaczonych w aktualnej ewidencji gruntów gminy G., obręb B. nr [...] i [...] o łącznej pow. 36,1800 ha (dawne nr nr: [...],[...]), stanowiąca przed przejściem na własność Skarbu Państwa część dóbr ziemskich p.n. L., będących współwłasnością H. K., w 6/10 części i L. K., w 4/10 części, podpada pod działanie art. 2 ust. 1 lit. e dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej.

ikona kłódki
Treści dostępne dla abonentów IFK Platformy Księgowych i Kadrowych

Już dziś zamów dostęp
do IFK Platforma Księgowych i Kadrowych

  • Codzienne aktualności prawne
  • Porady i artykuły z najpopularniejszych czasopism INFOR wraz z bieżącymi wydaniami
  • Bogatą bibliotekę materiałów wideo
  • Merytoryczne dodatki, ściągi, plakaty
Kup dostęp
Powiązane dokumenty
ikona zobacz najnowsze Dokumenty podobne