Postanowienie NSA z dnia 15 grudnia 2016 r., sygn. II FZ 820/16
Prawo pomocy
Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Andrzej Jagiełło (spr.), , , po rozpoznaniu w dniu 15 grudnia 2016 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Finansowej zażalenia H.K. od postanowienia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 28 czerwca 2016 r. sygn. akt I SA/Gd 1308/13 w zakresie odmowy przyznania prawa pomocy w sprawie ze skargi H.K. na postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej w Gdańsku z dnia 30 lipca 2013 r. nr [...] w przedmiocie zawieszenia postępowania egzekucyjnego postanawia: oddalić zażalenie
Uzasadnienie
II FZ 820/16
Uzasadnienie
Zaskarżonym postanowieniem z dnia 28 czerwca 2016 r., sygn. akt I SA/Gd 1308/13, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku, działając na podstawie art. 246 § 1 pkt 1 w związku z art. 260 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 roku Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2016 roku, poz. 718) - dalej p.p.s.a., odmówił H.K. przyznania prawa pomocy, w sprawie ze skargi na postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej w Gdańsku z dnia 30 lipca 2013 r., w przedmiocie zawieszenia postępowania egzekucyjnego. Ze stanu sprawy przedstawionego przez Sąd pierwszej instancji wynika, że wnioskiem z dnia 25 listopada 2015 r., złożonym na formularzu PPF w dniu 29 grudnia 2015 r., skarżąca zwróciła się o przyznanie jej w niniejszej sprawie prawa pomocy w zakresie całkowitym, obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie radcy prawnego. W oświadczeniu o stanie rodzinnym, majątku i dochodach, złożonym pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń, o której mowa w art. 233 § 1 w zw. z § 6 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 ze zm.), H.K. podała, że prowadzi sama gospodarstwo domowe, poza mieszkaniem o powierzchni 45 m2 oraz używanym, wieloletnim samochodem osobowym, nie posiada innego majątku; utrzymuje się z zasiłku emerytalnego, który wynosi około 1.300 zł netto miesięcznie; do podstawowych kosztów swojego utrzymania zaliczyła opłaty za mieszkanie oraz wydatki na utrzymanie samochodu oraz odpłatne leczenie, przy czym nie wskazała ich kwoty. Referendarz sądowy uznał, że skarżąca nie wykazała zasadności wniesionego żądania i postanowieniem z dnia 6 kwietnia 2016 r. odmówił skarżącej przyznania prawa pomocy. Od powyższego postanowienia skarżąca w ustawowym terminie wniosła sprzeciw. H.K. podniosła, że Sąd nie uwzględnił jej trudnej sytuacji, w tym choroby. Tym samym została pozbawiona ochrony prawnej przed Sądem. Do sprzeciwu nie załączono żadnych dokumentów. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku, w zaskarżonym postanowieniu, odmawiając skarżącej prawa pomocy wskazał w pierwszej kolejności, że ustawą z dnia z dnia 9 kwietnia 2015 r. o zmianie ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2015 r., poz. 658) dalej w skrócie zwana Ustawą zmieniającą, dokonano nowelizacji ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 718) - dalej w skrócie zwanej "p.p.s.a." Zgodnie z art. 2 Ustawy zmieniającej, przepisy ustawy, o której mowa w art. 1, w brzmieniu nadanym przez art. 1 pkt 2-8, pkt 10-14, pkt 19-32, pkt 34-39, pkt 41-47, pkt 51, pkt 52, pkt 55, pkt 57, pkt 58, pkt 60-69, pkt 71, pkt 72 i pkt 74-81 niniejszej ustawy stosuje się również do postępowań wszczętych przed dniem jej wejścia w życie. W pozostałym zakresie do tych postępowań stosuje się przepisy ustawy, o której mowa w art. 1, w brzmieniu dotychczasowym. Zmiany w p.p.s.a., które zostały dokonane Ustawą zmieniającą weszły w życie z dniem 15 sierpnia 2015 r. Mając na uwadze to, że w rozpoznawanej sprawie postępowanie ze skargi H.K. zostało wszczęte przed dniem wejścia w życie Ustawy zmieniającej, podstawą rozstrzygnięcia są przepisy p.p.s.a. w brzmieniu obowiązującym przed dokonaną nowelizacją. Zgodnie z art. 260 p.p.s.a, w razie wniesienia sprzeciwu, który nie został odrzucony, zarządzenie lub postanowienie, przeciwko któremu został on wniesiony, traci moc, w sprawa będąca przedmiotem sprzeciwu podlega rozpoznaniu przez sąd na posiedzeniu niejawnym. Oznacza to, że w razie skutecznego wniesienia sprzeciwu - jak ma to miejsce w niniejszej sprawie - Sąd ponownie i od początku ocenia przesłanki przyznania prawa pomocy na podstawie złożonego przez wnioskodawczynię wniosku oraz dokumentów. Nie ocenia zaś samej prawidłowości rozstrzygnięcia wydanego przez referendarza, które w wyniku wniesienia sprzeciwu utraciło swój byt. Sąd zaznaczył w dalszej kolejności, że skarżąca zwróciła się o przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym poprzez zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie radcy prawnego. Jednak zdaniem Sądu, w realiach niniejszej sprawy wnioskodawczyni nie wykazała zasadności złożonego wniosku w świetle ustawowo określonych przesłanek przyznania prawa pomocy w zakresie całkowitym. Skarżąca przedstawiła swoją sytuację majątkową i możliwości płatnicze wybiórczo, manipulując danymi tak, aby potwierdzały jej trudną sytuację finansową. Tym samym oświadczenie skarżącej uznać należało za niewiarygodne. W konsekwencji brak było podstaw, aby uznać skarżącą za osobę ubogą, która nie może ponieść niezbędnych kosztów sądowych. Sąd zaznaczył, że z oświadczenia skarżącej złożonego na formularzu PPF wynika, że jest osobą, która samodzielnie prowadzi gospodarstwo domowe. W rubryce zobowiązującej do wykazania stanu majątkowego osób pozostających z nią we wspólnym gospodarstwie wnioskodawczyni wskazała na brak takich osób. Tymczasem z urzędu Sądowi wiadome jest, w oparciu o informacje pochodzące z innych spraw toczących się przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Gdańsku, że skarżąca pozostaje w związku małżeńskim, w jej małżeństwie istnieje ustrój rozdzielności majątkowej, posiada dwie nieruchomości położone w B. przy ul. [...] (której nie wykazała w złożonym oświadczeniu) oraz przy ul. [...], zamieszkuje wspólnie z małżonkiem oraz synem i jego rodziną w domu położonym przy ul. [...]. Syn skarżącej ma troje dzieci, które wychowuje wspólnie z konkubiną i prowadzi działalność gospodarczą; posiada dwa lokale użytkowe położone w B. (przy ul. [...] oraz przy ul. [...]), które wydzierżawia oraz działkę położoną w P., na której prowadzi działalność gospodarczą; działalność gospodarczą prowadzi także pod adresem zamieszkania, tj. przy ul. [...], posiada środki transportu. W ocenie Sądu, nie można było dać wiary twierdzeniom wnioskodawczyni zawartym we wniosku o przyznanie prawa pomocy, a mającym wykazywać, że jest osobą funkcjonującą samodzielnie i nie pozostającą we wspólnocie gospodarczej z innymi członkami rodziny. Skarżąca w zażaleniu na powyższe postanowienie nie zgodziła się z rozstrzygnięciem tam zawartym ani z jego uzasadnieniem. W szczególności skarżąca zakwestionowała twierdzenie Sądu, że prowadzi wraz z mężem gospodarstwo domowe. Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje. Zażalenie nie ma usprawiedliwionych podstaw, a zatem należy je oddalić. Z ogólnej zasady wyrażonej w art. 199 p.p.s.a. wynika, że każdy wnoszący sprawę do Sądu powinien liczyć się z koniecznością ponoszenia kosztów postępowania. Wymóg ponoszenia kosztów postępowania nie stanowi ograniczenia prawa do sądu i jest usprawiedliwiony koniecznością zapewnienia właściwego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości. Przyznanie prawa pomocy, jako odstępstwo od tej zasady, stanowiące przerzucenie kosztów na ogół społeczeństwa, może być zastosowane jedynie w przypadkach wyjątkowych, kiedy strona wykaże w sposób jednoznaczny spełnienie przesłanek określonych w art. 246 p.p.s.a. W orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego wielokrotnie podkreślano, że udzielenie stronie prawa pomocy jest formą dofinansowania jej z budżetu państwa i powinno mieć miejsce tylko w sytuacjach, w których zdobycie środków na koszty sądowe jest rzeczywiście niemożliwe. Opłaty sądowe należy zaliczyć do danin publicznych, a zatem zwolnienie z tego rodzaju opłat stanowi odstępstwo od konstytucyjnego obowiązku ich powszechnego i równego ponoszenia, co wynika z art. 84 Konstytucji RP. Dlatego też zastosowanie tego wyjątku odnosi się do szczególnych sytuacji, gdy istnieją uzasadnione powody do przerzucenia ciężaru tych wydatków na współobywateli. Z tych bowiem środków pochodzą dochody z budżetu państwa, z których pokrywa się koszty postępowania sądowego w razie zwolnienia skarżącego z obowiązku ich ponoszenia. Strona występująca na drogę postępowania sądowego winna mieć świadomość obowiązku ponoszenia kosztów tego postępowania i wnosząc o zwolnienie z tego obowiązku uprawdopodobnić w sposób wiarygodny i rzetelny, że zachodzą przesłanki do uwzględnienia wniosku (por. postanowienie NSA z dnia 16 października 2012 roku I FZ 291/12 CBOSA). Art. 246 § 1 pkt 1 p.p.s.a. stanowi, że osoba fizyczna może domagać się przyznania prawa pomocy w zakresie całkowitym, gdy wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania. Natomiast stosownie do § 1 pkt 2 powyższego artykułu przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym następuje, gdy osoba fizyczna wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Biorąc powyższe pod uwagę, w ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego Sąd pierwszej instancji prawidłowo uznał, że skarżąca nie wykazała, że spełnia przesłanki przyznania prawa pomocy we wnioskowanym zakresie. Sąd uzasadnił swoje stanowisko w sposób wyczerpujący, spełniając przy tym wszystkie wymogi wynikające z art. 141 § 4 p.p.s.a. w związku z art. 166 tej ustawy, w tym w szczególności bardzo szczegółowo przedstawił uzasadnienie faktyczne zaskarżonego postanowienia. Uwzględnił z jednej strony oświadczenia skarżącej zawarte we wniosku o przyznanie prawa pomocy, ale też oparł się na wiedzy znanej Sądowi z urzędu, wynikającej z tego, że przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Poznaniu toczy się wiele postępowań ze skargi H.K., ale też jej męża oraz syna oraz wyprowadził wniosek, że skarżąca wskazała w urzędowym formularzu wniosku o przyznanie prawa pomocy informacje pozostające w sprzeczności z danymi znanymi Sądowi z urzędu. Na tej podstawie Sąd uznał, że skarżąca nie wykazała, że spełnia przesłanki przyznania jej prawa pomocy we wnioskowanym zakresie wynikające z art. 246 § 1 p.p.s.a. Skarżąca w zażaleniu natomiast, poza ogólnym twierdzeniem, że nie zgadza się z rozstrzygnięciem Sądu odmawiającym jej przyznania prawa pomocny, nie zakwestionowała w sposób skuteczny okoliczności faktycznych wskazanych przez Sąd w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia przemawiających za odmową przyznania jej prawa pomocy, w tym nie przedstawiła żadnych dokumentów świadczących o tym, że stan sprawy (okoliczności faktyczne) przyjęty przez Sąd za podstawę wydania postanowienia jest wadliwy. Mając powyższe na względzie Naczelny Sąd Administracyjny w oparciu o art.184 w zw. z art. 197 § 2 p.p.s.a., orzekł jak w sentencji.
Już dziś zamów dostęp
do IFK Platforma Księgowych i Kadrowych
- Codzienne aktualności prawne
- Porady i artykuły z najpopularniejszych czasopism INFOR wraz z bieżącymi wydaniami
- Bogatą bibliotekę materiałów wideo
- Merytoryczne dodatki, ściągi, plakaty
