Postanowienie NSA z dnia 18 grudnia 2007 r., sygn. I OZ 955/07

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Irena Kamińska po rozpoznaniu w dniu 18 grudnia 2007 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej zażalenia D. W. i M. W. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu z dnia 24 września 2007 r. sygn. akt II SA/Op 15/06 w przedmiocie odmowy przyznania prawa pomocy w sprawie ze skargi D. W. na postanowienie Samorządowego Kolegium Odwoławczego we W. z dnia [...] nr [...] w przedmiocie stwierdzenia niedopuszczalności zażalenia postanawia: oddalić zażalenie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu postanowieniem z dnia 24 września 2007 r. odmówił D. W., M. W., J. W. i M. W. przyznania prawa pomocy. W uzasadnieniu postanowienia Sąd wskazał, że zgodnie z art. 243 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) prawo pomocy może być przyznane stronie na jej wniosek złożony przed wszczęciem postępowania lub w jego toku. Uprawnienie to, jak argumentował Sąd, służy także w świetle art. 33 w związku z art. 12 wyżej powołanej ustawy uczestnikowi postępowania. Przepis ten wprowadza zasadę zgodnie, z którą ilekroć w ustawie jest mowa o stronie postępowania rozumie się przez to także uczestnika postępowania. Katalog podmiotów uprawnionych do przyznania prawa pomocy jest, więc zamknięty i nie obejmuje tych podmiotów, do których art. 243 P.p.s.a. się nie odnosi. W rozpoznawanej sprawie Sąd I instancji wskazał, że stroną postępowania jest tylko D. W., gdyż M. W., J. W. oraz M. W. nie złożyli w przedmiotowej sprawie skargi do sądu, nie brali udziału w postępowaniu administracyjnym i nie zgłosili także swego udziału w sprawie sądowej w charakterze uczestników postępowania. Wojewódzki Sąd Administracyjny w uzasadnieniu przedmiotowego postanowienia podkreślił, że instytucja prawa pomocy obejmuje zwolnienie strony od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego (art. 244 § 1 P.p.s.a.). Prawo to może być przyznane stronie na jej wniosek złożony na urzędowym formularzu, w którym powinno być zawarte jej oświadczenie obejmujące dokładnie jej dane o stanie rodzinnym i majątkowym. W przypadku uznania oświadczenia strony za niewystarczające do oceny jej rzeczywistej sytuacji rodzinnej i finansowej sąd powinien wezwać ją do złożenia dodatkowego oświadczenia lub przedłożenia dokumentów źródłowych. Prawo pomocy zgodnie z art. 246 § 1 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi może być przyznane osobie, która wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów utrzymania lub gdy wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Określenie użyte w powołanym przepisie ,,gdy osoba ta wykaże" oznacza, że ciężar dowodu spoczywa na osobie, która ubiega się o przyznanie tego prawa. W orzecznictwie ugruntowany jest już pogląd, że to obowiązkiem podmiotu ubiegającego się o zwolnienie go od ponoszenia kosztów sądowych jest wykazanie braku dostatecznych środków i pozostawania w trudnej sytuacji materialnej. W ocenie Sądu I instancji strona skarżąca pomimo wezwania do niej skierowanego, nie wyjaśniła wątpliwości, co do jej stanu rodzinnego i majątkowego. W szczególności nie odniosła się do kwestii wydatków rodziny i nie sprecyzowała ani nie udokumentowała danych dotyczących wysokości miesięcznych wydatków związanych z utrzymaniem i ewentualnymi kosztami leczenia, ograniczając się wyłącznie do wykazania kosztów energii elektrycznej i nie wskazując innych precyzyjnie określonych w wezwaniu kosztów utrzymania. Uniemożliwiało to wszechstronne zbadanie sytuacji rodzinnej i materialnej skarżącej, jak też dokonanie przez Sąd rzetelnej oceny jej zdolności płatniczych z uwzględnieniem faktycznie ponoszonych wydatków. W konsekwencji Sąd I instancji uznał, że strona która nie realizuje obowiązków wynikających z wezwania sądu musi się liczyć ze skutkami niewykonania przedmiotowego wezwania i nie może w takiej sytuacji oczekiwać zgodnego z jej wnioskiem rozstrzygnięcia w zakresie przyznania prawa pomocy. Podkreślenia wymaga okoliczność, iż dokumenty, jakie w niniejszej sprawie zostały zażądane przez Sąd stanowią, w myśl § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie określenia wzoru i sposobu udostępnienia urzędowego formularza wniosku o przyznanie prawa pomocy w postępowaniu przed sądami administracyjnymi oraz sposobu dokumentowania stanu majątkowego, dochodów lub stanu rodzinnego wnioskodawcy (Dz. U. Nr 227, poz. 2245) dokumenty źródłowe, które w przypadkach budzących wątpliwości mogą potwierdzać przedstawione przez wnioskodawcę dane o jego majątku, dochodach i stanie rodzinnym.