Wyrok SN z dnia 30 września 2025 r., sygn. I USKP 178/24
Służba w Wojskach Ochrony Pogranicza może być zakwalifikowana jako służba na rzecz totalitarnego państwa w rozumieniu art. 13b ustawy zaopatrzeniowej w oparciu o ujęcie "instytucjonalne" (przynależność do struktury, przebieg kariery, opinie służbowe) bez konieczności udowadniania indywidualnych czynów represyjnych, przy czym istnieje domniemanie faktyczne wynikające z zaświadczenia IPN obalne przez ubezpieczonego, jednak mechanizm obniżenia świadczeń do przeciętnej emerytury/renty z ZUS (art. 15c ust. 3 i art. 22a) jest niekonstytucyjny wobec funkcjonariuszy, którzy wysokość świadczenia ponad ten pułap wypracowali służbą po 1990 r., gdyż stanowi nieproporcjonalną ingerencję naruszającą art. 2, 32, 64 i 67 Konstytucji RP, a sądy mogą przeprowadzać rozproszoną kontrolę konstytucyjności weryfikując proporcjonalność obniżki, przy czym pasywność strony w postępowaniu apelacyjnym co do składu sądu wyłącza możliwość instrumentalnego kwestionowania składu dopiero w kasacji po niekorzystnym wyroku.
Teza AI
Istota problemu
Sprawa dotyczyła funkcjonariusza, który służył w Wojskach Ochrony Pogranicza (1987-1990) jako starszy kontroler/kierownik zmiany w Granicznej Placówce Kontrolnej, nie wykonując zadań operacyjnych, a po pozytywnej weryfikacji kontynuował służbę w Straży Granicznej (1990-2004). Kluczowe było ustalenie: (1) czy służba na stanowisku kontrolera ruchu granicznego bez udziału w czynnościach operacyjnych kontrwywiadu stanowi "służbę na rzecz totalitarnego państwa" w rozumieniu art. 13b ustawy zaopatrzeniowej, (2) czy możliwe jest obalenie domniemania wynikającego z zaświadczenia IPN o służbie w jednostkach wymienionych w art. 13b ust. 1, (3) czy mechanizm obniżenia emerytury i renty do przeciętnego świadczenia z ZUS (art. 15c ust. 3 i art. 22a ustawy) jest konstytucyjny wobec funkcjonariusza, który prawo do świadczeń nabył głównie z tytułu służby po 1990 r. w demokratycznym państwie, (4) czy nieważność postępowania zachodzi, gdy w składzie SA orzekał sędzia powołany przez nową KRS, a strona nie zgłosiła zastrzeżeń w postępowaniu apelacyjnym pomimo zawiadomienia o składzie.
Już dziś zamów dostęp
do IFK Platforma Księgowych i Kadrowych
- Codzienne aktualności prawne
- Porady i artykuły z najpopularniejszych czasopism INFOR wraz z bieżącymi wydaniami
- Bogatą bibliotekę materiałów wideo
- Merytoryczne dodatki, ściągi, plakaty
