Wyrok SN z dnia 7 marca 2025 r., sygn. II CSKP 2054/22

Istota problemu

Główny problem prawny dotyczył sposobu ustalania wartości darowizny podlegającej doliczeniu do spadku przy obliczaniu zachowku zgodnie z art. 995 k.c., w szczególności kwestii czy przy określaniu "stanu" darowanej nieruchomości z chwili dokonania darowizny należy uwzględniać faktyczne jej wykorzystanie (jako gospodarstwo rolne), czy też przeznaczenie planistyczne umożliwiające inne zagospodarowanie. Problem obejmował również rozstrzygnięcie, co w istocie stanowiło przedmiot darowizny - czy udział w nieruchomości, czy udział w gospodarstwie rolnym w rozumieniu art. 55³ k.c., oraz jakie czynniki powinny być uwzględnione przy wycenie nieruchomości dla potrzeb ustalenia wysokości zachowku.

Rozstrzygnięcie

Sąd Najwyższy stwierdził, że przy określaniu wartości darowanej nieruchomości według stanu z chwili dokonania darowizny decydujące znaczenie ma rzeczywisty potencjał ekonomiczny nieruchomości odzwierciedlający jej wartość rynkową, a nie jedynie faktyczny sposób jej wykorzystywania. Sąd wyjaśnił, że przez "stan darowizny" należy rozumieć nie tylko elementy fizyczne (powierzchnia, zabudowa, położenie), ale także czynniki prawne, w tym przeznaczenie w planie zagospodarowania przestrzennego, które wpływa na sposób wykonywania prawa własności. Poprzestanie wyłącznie na faktycznym przeznaczeniu nieruchomości mogłoby prowadzić do nieracjonalnych rezultatów, gdyż wartość rynkowa zależy od atrakcyjności dla nabywcy, który nie musi kontynuować dotychczasowego sposobu zagospodarowania.