Wyrok SN z dnia 3 czerwca 2025 r., sygn. I USKP 11/25
Pojęcie "służby na rzecz totalitarnego państwa" z art. 13b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy tworzy domniemanie faktyczne możliwe do obalenia w procesie cywilnym. Po potwierdzeniu służby w jednostkach wymienionych w tym przepisie ciężar dowodu obalenia domniemania przechodzi na świadczeniobiorcę. Ocena charakteru służby wymaga uwzględnienia zarówno kryterium "instytucjonalnego" (rodzaj jednostki, zajmowane stanowisko, stopień służbowy) jak i "indywidualnego" (konkretne czyny). Zajmowanie kierowniczych stanowisk w organach bezpieczeństwa państwa wraz z posiadaniem stopnia oficerskiego może być wystarczające do uznania służby za pełnioną na rzecz totalitarnego państwa, nawet bez wykazania indywidualnych czynów represyjnych. Regulacje dezubekizacyjne służą realizacji sprawiedliwości społecznej przez korektę uprzywilejowań nabytych niesłusznie w służbie państwu totalitarnemu.
Teza AI
Istota problemu
Główny problem prawny dotyczył interpretacji pojęcia "służby na rzecz totalitarnego państwa" w rozumieniu art. 13b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy oraz rozkładu ciężaru dowodu w sprawach dotyczących obniżania rent rodzinnych po funkcjonariuszach, którzy pełnili służbę w organach bezpieczeństwa państwa PRL.
Konkretnie chodziło o to, czy:
informacja Instytutu Pamięci Narodowej o przebiegu służby stanowi dowód niepodważalny dla sądów
czy sam fakt pełnienia służby w jednostkach wymienionych w art. 13b ustawy jest wystarczający do uznania służby za pełnioną "na rzecz totalitarnego państwa"
kto ponosi ciężar dowodu obalenia domniemania służby na rzecz totalitarnego państwa
czy niezbędne jest wykazanie indywidualnych czynów naruszających prawa człowieka, czy wystarczy kryterium "instytucjonalne"
Rozstrzygnięcie
Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną i podtrzymał stanowisko Sądu Apelacyjnego. Rozstrzygnięcie zostało oparte na następujących argumentach:
Po pierwsze, Sąd potwierdził, że informacja Instytutu Pamięci Narodowej nie wiąże sądów i stanowi jedynie dowód podlegający swobodnej ocenie, zgodnie z uchwałą SN z 16 września 2020 r. (III UZP 1/20).
Już dziś zamów dostęp
do IFK Platforma Księgowych i Kadrowych
- Codzienne aktualności prawne
- Porady i artykuły z najpopularniejszych czasopism INFOR wraz z bieżącymi wydaniami
- Bogatą bibliotekę materiałów wideo
- Merytoryczne dodatki, ściągi, plakaty
