Wyrok SN z dnia 7 marca 2025 r., sygn. II CSKP 2310/22

Istota problemu

Główny problem prawny dotyczył skuteczności powołania się przez pozwanych na błąd (art. 84 k.c.) przy zawarciu umowy faktoringu oraz oceny możliwości zastosowania przepisów o niemożliwości świadczenia (art. 475 k.c.) w sytuacji, gdy pozwana spółka padła ofiarą oszustwa dotyczącego tożsamości kontrahenta w odrębnej umowie dostawy, która stanowiła podstawę dla zawarcia umowy faktoringu. Sąd musiał również rozstrzygnąć, czy wypowiedzenie umowy faktoringu przez faktora w sytuacji gdy faktorant nie zgłaszał nowych wierzytelności z powodu oszustwa stanowi nadużycie prawa (art. 5 k.c.) lub jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.).

Rozstrzygnięcie

Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną i potwierdził stanowisko sądów niższych instancji. W zakresie błędu Sąd stwierdził, że chociaż mylne wyobrażenie co do tożsamości kontrahenta w ramach umowy dostawy mogłoby teoretycznie uzasadniać uchylenie się od skutków oświadczenia woli dotyczącego umowy faktoringu, jeśli okoliczność ta stanowiła element treści tej umowy lub była z nią ściśle związana, to pozwane nie spełniły wymogów art. 84 § 1 zdanie drugie k.c. Sąd uznał, że błąd pozwanych nie był łatwo zauważalny dla powódki w chwili zawarcia umowy faktoringu, a powinność weryfikacji tożsamości kontrahenta spoczywała na pozwanych. W odniesieniu do art. 475 k.c. Sąd przyjął, że oszustwo miało miejsce przed zawarciem umowy faktoringu, więc ewentualnie miałby zastosowanie art. 387 k.c. dotyczący pierwotnej niemożliwości świadczenia. Ponadto umowa faktoringu miała otwarty charakter i nie ograniczała się do jednego odbiorcy, co wykluczało niemożliwość świadczenia. Sąd odrzucił również zarzuty nadużycia prawa, wskazując na profesjonalny charakter umowy, konsens stron co do warunków wypowiedzenia oraz brak szczególnych okoliczności uzasadniających odmowę ochrony prawnej powódce.