Wyrok SN z dnia 5 lutego 2025 r., sygn. III USKP 111/24

Istota problemu

Główny problem prawny dotyczył właściwego zastosowania przepisów ustawy dezubekizacyjnej z 16 grudnia 2016 r., w szczególności art. 15c ust. 1 pkt 1 i ust. 3 oraz art. 13b ustawy zaopatrzeniowej w kontekście funkcjonariusza SB. Spór koncentrował się wokół kilku kwestii: czy służba w Wydziale III MSW (zajmującym się zwalczaniem działalności "antypaństwowej") stanowi służbę na rzecz totalitarnego państwa, czy zastosowanie "gilotyny" z art. 15c ust. 3 (ograniczenie do przeciętnej emerytury ZUS) jest konstytucyjne, oraz czy okres służby od 12 września 1989 r. (zaprzysiężenie rządu T. Mazowieckiego) do 31 lipca 1990 r. można uznać za służbę na rzecz totalitarnego państwa. Problem dotyczył również konstytucyjności mechanizmów obniżania świadczeń oraz ich zgodności z zasadą ne bis in idem.

Rozstrzygnięcie

Sąd Najwyższy częściowo uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu potwierdził, że służba w Wydziale III MSW stanowi służbę na rzecz totalitarnego państwa w ujęciu instytucjonalnym, gdyż jednostka ta była ukierunkowana na ograniczanie praw i wolności obywateli. Jednocześnie odmówił zastosowania art. 15c ust. 3 ustawy (mechanizmu "gilotyny"), uznając go za niekonstytucyjny z uwagi na naruszenie art. 2, art. 32, art. 64 i art. 67 Konstytucji RP. Sąd stwierdził również, że okres służby od 12 września 1989 r. do 31 lipca 1990 r. nie może być uznany za służbę na rzecz totalitarnego państwa, powołując się na art. 13c ustawy zaopatrzeniowej. Ponadto uznał, że nie ustalono związku inwalidztwa ze służbą na rzecz totalitarnego państwa, co uzasadnia zastosowanie art. 15 ust. 4 ustawy.