Postanowienie SN z dnia 27 marca 2025 r., sygn. I CSK 3959/23
27 marca 2025 r.
Sąd Najwyższy w Izbie Cywilnej w składzie:
SSN Dariusz Pawłyszcze
na posiedzeniu niejawnym 27 marca 2025 r. w Warszawie
w sprawie z powództwa R.M., R.M.1, W.M. i M.L.
przeciwko S. S.A. w W.
o ustalenie i zapłatę,
na skutek skargi kasacyjnej S. S.A. w W.
od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 5 kwietnia 2023 r., V ACa 313/22,
1. odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania;
UZASADNIENIE
Wyrokiem z 15 grudnia 2021 r., XXVIII C 435/21, Sąd Okręgowy w Warszawie ustalił nieważność umowy kredytu zawartej 19 września 2008 r. i zasądził od pozwanego banku na rzecz powodowych kredytobiorców 245 136,37 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 02 kwietnia 2021 r. oraz oddalił powództwo w pozostałym zakresie.
Wyrokiem z 5 kwietnia 2023 r., V ACa 313/22, Sąd Apelacyjny w Warszawie zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddalił powództwo w zakresie odsetek za opóźnienie oraz zastrzegł, że zapłata na rzecz powodowych kredytobiorców nastąpi za jednoczesnym zaofiarowaniem przez kredytobiorców kwoty 275 000 zł na rzecz banku. Sąd wskazał, że postanowienia umowy nie były indywidualnie uzgodnione, materiał dowodowy nie dostarcza jakichkolwiek dowodów na to, że powodowie negocjowali kwestionowane postanowienia umowne, lub choćby mieli taką możliwość. Następnie Sąd podkreślił, że postanowienia umowy kredytu dotyczące indeksacji odnoszą się do świadczeń głównych, jednak mogą podlegać kontroli sądowej gdyż nie zostały wyrażone prostym i zrozumiałym językiem w rozumieniu art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13. Powodowie jako konsumenci nie zostali przed zawarciem umowy poinformowani przez bank o ryzyku kursowym w sposób, który mógłby uzasadniać przyjęcie, że główne świadczenie zostało sformułowane w sposób jednoznaczny. Obowiązki informacyjne banków w okresie zawierania umowy, wywodzić należy ze szczególnej ich funkcji. Winny być one rozpatrywane na płaszczyźnie etyki zawodowej banków, ich pozycji w obrocie gospodarczym i sposobu, w jaki te instytucje w dacie zawierania umowy były postrzegane przez przeciętnych klientów. Przy ocenie abuzywnego charakteru postanowień umowy, Sąd na wstępie odrzucił zasadność podziału postanowień indeksacyjnych na klauzulę waloryzacyjną i spreadową. Taki podział byłby sztuczny i niecelowy, gdyż bez danych o tym. jaki kurs zastosować, waloryzacja nie mogłaby zostać przeprowadzona, obie zatem klauzule składały się na mechanizm waloryzacji. Te postanowienia mają abuzywny charakter gdyż rodzą ryzyko kursowe, ponoszone przez obie strony umowy, przy czym ryzyko ponoszone przez przedsiębiorcę (znaczący spadek wartości waluty obcej) jest ograniczone, zaś ryzyko konsumenta (znaczący wzrost wartości waluty obcej w stosunku do waluty krajowej) nie jest niczym ograniczone. Ponadto, postanowienia te nie zawierają również obiektywnego mechanizmu, który pozwoliłby ustalić świadczenie kredytobiorców w sposób niezależny od decyzji banku. Bank przyznał sobie bowiem prawo do jednostronnego regulowania na gruncie zawartej umowy wysokości rat kredytu wyznaczanych kursem franka, bez ograniczeń w postaci skonkretyzowanych obiektywnych kryteriów zmian stosowanych kursów walutowych. Z kredytobiorcami nie uzgodniono żadnej metodyki tworzenia tabel kursowych, zatem każdy sposób, w jaki robił to bank był nieprawidłowy. Powyższe rozważania prowadzą do wniosku o wadliwości całego mechanizmu waloryzacyjnego zawartego w umowie stron. Następnie Sąd wskazał, że abuzywność postanowień składających się na mechanizm waloryzacyjny prowadzi do uznania umowy kredytu za trwale bezskuteczną ex tunc (nieważną). Wyeliminowanie z umowy postanowień o waloryzacji kredytu spowodowałoby zaniknięcie ryzyka kursowego i zasadniczą zmianę charakteru umowy. Byłby to wówczas kredyt w złotówkach. oprocentowany według stopy procentowej powiązanej z CHE. Z tych przyczyn należy przyjąć, że z uwagi na abuzywność postanowień określających główne świadczenia umowa jest nieważna i nie wiąże stron ze skutkiem ex tunc. Jednocześnie, ocenie Sądu, nie jest możliwe uzupełnienie umowy w niezbędnym zakresie przez sąd krajowy przez wprowadzenie do umowy warunków uczciwych. Kontrahent konsumenta niczym by nie ryzykował, narzucając nieuczciwe postanowienia umowne, skoro mógłby liczyć na to. że sąd uzupełni umowę przez wprowadzenie warunków uczciwych. Z tych względów brak jest możliwości uzupełnienia umowy na podstawie art. 65 k.c. czy art. 56 k.c. czy też zastosowania kursu średniego NBP franka szwajcarskiego na podstawie art. 358 § 2 k.c. Dodatkowo Sąd wskazał, że art. 358 § 2 k.e. nie prowadziłoby do usunięcia ryzyka kursowego, ponieważ mechanizm waloryzacji kredytu do waluty obcej nadal miałby zastosowanie, to ochrona konsumenta przed nieuczciwymi warunkami umowy byłaby wówczas iluzoryczna. W ocenie Sądu brak jest też podstaw do pozostawienia umowy w mocy, jako umowy kredytu złotówkowego z oprocentowaniem opartym wyłącznie na stawce LIBOR. Taka konstrukcja zupełnie nie występuje w obrocie prawnym, gdyż stanowi zaprzeczenie sprzężenia pomiędzy wskaźnikiem LIBOR a zmianami kursu waluty, decydującymi o wysokości kapitału. Wreszcie, odmiennego stanowiska nie uzasadnia również tzw. ustawa antyspreadowa, gdyż przepisy tej ustawy ani nie uznawały konkretnych postanowień za abuzywne, ani nie zawierały gotowych do zastosowania przepisów, które mogłyby być uznane za odpowiadające wymogom dyrektywy 93/13.
Już dziś zamów dostęp
do IFK Platforma Księgowych i Kadrowych
- Codzienne aktualności prawne
- Porady i artykuły z najpopularniejszych czasopism INFOR wraz z bieżącymi wydaniami
- Bogatą bibliotekę materiałów wideo
- Merytoryczne dodatki, ściągi, plakaty
