Wyrok SN z dnia 29 stycznia 2025 r., sygn. II CSKP 1979/22

Istota problemu

Główny problem prawny dotyczył skutków prawnych abuzywności klauzul kursowych w umowie kredytu waloryzowanego kursem CHF oraz możliwości dalszego obowiązywania umowy po ich wyeliminowaniu. Spór koncentrował się wokół kilku kluczowych kwestii: po pierwsze, czy klauzule kursowe określające zasady przeliczenia kredytu i spłacanych rat stanowią główne świadczenia stron podlegające ograniczonej kontroli abuzywności, po drugie, czy należy rozróżniać klauzule ryzyka walutowego od klauzul spreadu walutowego przy ocenie ich abuzywności, po trzecie, czy po wyeliminowaniu abuzywnych klauzul przeliczeniowych możliwe jest zastąpienie ich przepisami dyspozytywnym i utrzymanie umowy w mocy, po czwarte, jakie znaczenie ma niewystarczające pouczenie o ryzyku kursowym dla oceny abuzywności klauzul, oraz po piąte, czy składki ubezpieczeniowe powiązane z kredytem podlegają zwrotowi w przypadku nieważności umowy kredytu.

Rozstrzygnięcie

Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną banku w całości, potwierdzając nieważność umowy kredytu. Kluczowym elementem rozstrzygnięcia było zastosowanie wiążącej uchwały składu całej Izby Cywilnej z 25 kwietnia 2024 r. (III CZP 25/22), która przesądziła, że po uznaniu abuzywności klauzul kursowych nie można zastąpić ich innymi sposobami określenia kursu, a umowa nie wiąże w pozostałym zakresie. Sąd potwierdził, że kurs przeliczenia w umowie kredytu indeksowanego bezpośrednio wpływa na wysokość spłaty, określając tym samym główne świadczenie kredytobiorcy. Uznał za prawidłową ocenę, że klauzule kursowe nie zostały sformułowane w sposób jednoznaczny ze względu na brak transparentnego mechanizmu kształtowania kursu przez bank. Sąd stwierdził, że związanie konsumenta przyszłymi kursami, które dopiero zostaną ogłoszone, jest niedozwolone, a możliwość jednostronnego kształtowania zobowiązania kredytobiorcy przez bank stanowi podstawę abuzywności. W zakresie składek ubezpieczeniowych Sąd uznał za prawidłową ocenę sądu apelacyjnego, który potraktował umowę kredytu i umowy ubezpieczenia jako kompleks powiązanych umów.