Wyrok SN z dnia 10 stycznia 2025 r., sygn. II CSKP 172/24

Istota problemu

Problem prawny dotyczył wykładni przesłanki "rażącej niewdzięczności" jako podstawy odwołania darowizny w rozumieniu art. 898 § 1 k.c. Spór koncentrował się wokół kwestii, czy zachowanie obdarowanego syna wobec rodziców-darczyńców, polegające na konfliktach rodzinnych po wprowadzeniu się żony do wspólnie zamieszkiwanego domu, osiągnęło stopień rażącej niewdzięczności uzasadniający odwołanie darowizny nieruchomości. Powodowie zarzucali synowi fizyczne i psychiczne nękanie oraz uniemożliwianie im używania pomieszczeń określonych w umowie darowizny. Dodatkowym problemem prawnym była kwestia prawidłowości składu orzekającego Sądu Najwyższego w kontekście wymagań konstytucyjnych i unijnych dotyczących niezawisłości sądu.

Rozstrzygnięcie

Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną, potwierdzając stanowisko sądów niższych instancji o braku podstaw do odwołania darowizny. Sąd podkreślił, że instytucja odwołania darowizny ma charakter wyjątkowy i wymaga restryktywnej wykładni przesłanki rażącej niewdzięczności. Uznał, że zachowanie pozwanego nie nosiło znamion rażącej niewdzięczności, gdyż jego działania nie były intencjonalne, umyślne czy podejmowane w nieprzyjaznym zamiarze, lecz stanowiły reakcję na eskalujący konflikt rodzinny, w którym strona powodowa również uczestniczyła. Sąd wskazał, że pozwany wywiązywał się z obowiązków przyjętych w umowie darowizny, a powodowie mieszkali w domu i korzystali z pomieszczeń bez ponoszenia opłat. W kwestii składu orzekającego Sąd, mimo dostrzeżenia poważnych problemów z prawidłowością obsady organów Sądu Najwyższego, uznał za możliwe merytoryczne rozpoznanie sprawy, biorąc pod uwagę brak zastrzeżeń stron oraz konieczność uniknięcia paraliżu funkcji orzeczniczych.