Wyrok NSA z dnia 3 września 2024 r., sygn. III FSK 658/24
Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Anna Dalkowska, Sędzia NSA Jacek Pruszyński, Sędzia del. WSA Agnieszka Olesińska (sprawozdawca), po rozpoznaniu w dniu 3 września 2024 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Finansowej skargi kasacyjnej Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Warszawie od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 6 grudnia 2023 r. sygn. akt III SA/Wa 2180/23 w sprawie ze skargi W. T. na decyzję Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Warszawie z dnia 6 lutego 2019 r. nr 1401-IEW-4.4123.63.2018.12.PL w przedmiocie odpowiedzialności podatkowej osób trzecich 1) oddala skargę kasacyjną, 2) zasądza od Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Warszawie na rzecz W. T. kwotę 240 (słownie: dwieście czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
III FSK 658/24
| | |UZASADNIENIE
Zaskarżonym wyrokiem z dnia 6 grudnia 2023 r., sygn. akt III SA/Wa 2180/23 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w sprawie ze skargi W. T. (dalej jako: skarżący) na decyzję Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Warszawie z dnia 6 lutego 2019 r. w przedmiocie orzeczenia o solidarnej odpowiedzialności byłego członka zarządu wraz ze spółką C. sp. Z o.o. za zaległości podatkowe w podatku od towarów i usług za poszczególne okresy rozliczeniowe 2014 r. uchylił zaskarżoną decyzję i zasądził od organu na rzecz skarżącego kwotę 997 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.
Sąd pierwszej instancji stwierdził, że zobowiązania Spółki na dzień doręczenia zaskarżonej decyzji (13 lutego 2019 r.) pozostawały nieprzedawnione i wymagalne. NSA w wydanym wcześniej w tej sprawie wyroku z 27 lipca 2023 r., III FSK 2307/21 przesądził, że decyzja wymiarowa z 17 lipca 2017 r. wydana wobec Spółki została jej doręczona na właściwy adres. WSA w Warszawie nie podzielił zarzutu, że Spółka była wówczas pozbawiona możliwości działania, gdyż nie posiadała organów zarządzających. Twierdzenie skarżącego w tym zakresie sąd ten uznał za całkowicie gołosłowne, a co za tym idzie, nie mógł skutecznie podważyć ustaleń organów w kwestii ciągłości zarządu. Następnie WSA zauważył, że w rozpoznawanej sprawie nie ziścił się warunek złożenia wniosku o upadłość we właściwym czasie, czyli w terminie, który określają przepisy prawa upadłościowego. Stan niewypłacalności Spółki wystąpił w 2014 r., gdyż 25 grudnia upłynął termin płatności drugiego w kolejności zobowiązania w VAT, tj. za listopad 2014 r. Spółka posiadała również zaległości względem ZUS. Mimo powyższego, skarżący nie złożył wniosku o upadłość, a także nie ujawnił majątku Spółki, z którego możliwe byłoby zaspokojenie powstałych z mocy prawa zaległości publicznoprawnych. Skarżący w toku postępowania starał się dowieść, że jako członek zarządu, na płaszczyźnie rozliczeń w podatku VAT, działał z należytą starannością. Skarżący podnosił, że transakcje miały charakter rzeczywisty. Spółka właściwie realizowała swoje obowiązki dokumentacyjne, a decyzja wydana w stosunku do Spółki była zaskakująca. Sąd pierwszej instancji podał, że istotnym jest to, że skarżący podał rzeczowe i konkretne argumenty podważające tezę organu, że jako prezes zarządu miał możliwość zorientowania się, iż Spółka nie uiszczając wymaganych prawem kwot podatków, była niewypłacalną w rozumieniu przepisów prawa upadłościowego. Podkreślił, że organ odwoławczy odmówił przeprowadzenia dowodu z przesłuchania strony (postanowienie z 6 lutego 2019 r.). DIAS nawiązał przy tym do zeznań skarżącego złożonych w ramach postępowania dot. kontrahenta Spółki, tj. apteki P. i zwrócił uwagę na brak szczegółowej wiedzy skarżącego na temat tych transakcji. Sąd pierwszej instancji podkreślił jednak, że DIAS pominął szereg okoliczności. DIAS winien bowiem mieć na uwadze, że zaskarżona decyzja dotyczy odpowiedzialności za zaległości Spółki orzeczone w ramach postępowania, w którym skarżący nie brał udziału. Skarżący, jako były prezes zarządu, nie był w ogóle wzywany do złożenia wyjaśnień. Zdaniem WSA w Warszawie doszło do sytuacji, w której pozbawiono skarżącego możliwości obrony swoich racji, w tym dowodzenia, że przy dochowaniu należytej staranności nie miał podstaw by uznać, iż Spółka generuje zaległości podatkowe. Sąd pierwszej instancji podkreślił, że skarżący w toku niniejszego postępowania zgromadził dowody przeczące tezie o nierzetelności transakcji Spółki (akta administracyjne zawierają 3 segregatory faktur, dowodów zapłaty itd.), co zostało całkowicie zignorowane przez DIAS odesłaniem skarżącego do postępowania wznowieniowego, w którym, co istotne, również nie posiada żadnych uprawnień procesowych, gdyż nie przysługuje mu status strony. WSA w Warszawie wskazał, że organ będzie musiał ocenić dowody przedstawione na rzetelność spornych transakcji. Dodał, że organ powinien zbadać również transakcje z apteką P.. W tym zakresie organ winien w pierwszej kolejności zapoznać się z argumentami sądu karnego i w razie konieczności dokonać dodatkowych ustaleń. Organ winien rozważyć, czy skarżący jako prezes zarządu miał wiedzę o działaniach pracownika Spółki, który wedle postępowania karnego, mógł samodzielnie oraz bez wiedzy zarządu dopuszczać się nieprawidłowości. Dodał, że organ ma wziąć pod uwagę to jaka była skala tych transakcji w kontekście ogólnej działalności Spółki. W jaki sposób te transakcje były dokumentowane i księgowane oraz czy w ogóle zmierzały one do nadużyć podatkowych, a nie tak jak sugeruje Sąd karny, do nadużyć w sferze prawa farmaceutycznego. Wszystkie te okoliczności zdaniem sądu pierwszej instancji są kluczowe w kontekście możliwości uznania, że skarżący w trakcie trwania swojej kadencji miał obowiązek składać wniosek o ogłoszenie upadłości, gdyż winien spodziewać się zakwestionowania złożonych deklaracji podatkowych. Przeprowadzenie tych czynności w sposób rzetelny oraz z udziałem skarżącego nabiera szczególnej wagi, gdy weźmie się pod uwagę jak ograniczone możliwości obrony miał dotychczas skarżący. Postępowanie wymiarowe odbyło się bez jego wiedzy. Decyzję doręczono w sposób zastępczy, zaś miejsce gdzie przebywa obecny zarząd Spółki nie jest znane. Strona o treści decyzji mogła dowiedzieć się dopiero po wszczęciu postępowania w sprawie odpowiedzialności osoby trzeciej i niemal natychmiast podjęła działania zmierzające do dostarczenia organowi istotnej dokumentacji. Decyzja wymiarowa wiąże organ w zakresie wartości zaległości podatkowych Spółki, ale nie przesądza o tym, czy skarżący ponosi za nie odpowiedzialność. O tym organ może przesądzić dopiero jeśli uzna, że skarżący miał wszelkie dane ku temu by spodziewać się, iż rozliczenia Spółki zostaną zakwestionowane, co czyniłoby zasadnym złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości. Ustalenia w powyższym zakresie mieszczą się w granicach tej sprawy i wymagają przeprowadzenia rzetelnego postępowania wyjaśniającego. Organ odwoławczy dysponował szeregiem dowodów, których w ogóle nie ocenił. Jako pierwszy zrobił to de facto dopiero Sąd karny, który pokazał, że w zasadniczej części nieprawidłowości w rozliczeniu podatku VAT w ogóle nie istniały, a w części marginalnej (ok 2% faktur kosztowych), o ile w ogóle dotyczyły podatku VAT, mogły być efektem działalności innych osób, której skarżący, nawet dochowawszy należytej staranności, nie był w stanie przeciwdziałać. Organ ma prawo w sposób odmienny niż w postępowaniu wymiarowym, które było obarczone brakiem udziału strony postępowania, ocenić wyjaśnienia i dowody przedstawione przez skarżącego na okoliczność, że niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości miało charakter niezawiniony. Wszakże skarżący nie polemizuje z faktem, że Spółka nie podjęła działań aby zwalczyć decyzję wymiarową, podnosi jedynie, iż posiada wiedzę oraz dokumenty, które winny uwolnić go od określonych w tej decyzji zaległości podatkowych. Brak oceny dowodów oraz okoliczności podanych przez stronę stanowiłoby ewidentny przejaw odebrania jej prawa do obrony. Reasumując, sąd pierwszej instancji stwierdził, że na potrzeby badania czy strona skarżąca wykazała istnienie analizowanej przesłanki egzoneracyjnej (art. 116 § 1 pkt 1 lit. b) O.p.) konieczne jest ustalenie, jakie było źródło powstania zaległości podatkowych i czy w ogóle skarżący mógł przypuszczać, że dopuszczono się nadużyć w zakresie podatku VAT. Jeśli powstałe zaległości wynikały z nieprzedstawienia w toku postępowania dowodów dokonania transakcji, w tym faktur VAT, to należy ocenić, czy dostarczone przez skarżącego dowody potwierdzają okoliczność dokonania zakupów. Sąd podkreślił, że to na organie podatkowym spoczywa ciężar wykazania, iż dokumenty dostarczone przez skarżącego pozbawione są waloru wiarygodności. Nie jest bowiem winą strony, że organ w postępowaniu wymiarowym nie uznał za stosowne zwrócić się do skarżącego, jako prezesa zarządu w kontrolowanych okresach, o złożenie wyjaśnień i przedstawienie dokumentów źródłowych. Sąd wskazał, że przyjmuje, że DIAS nie będzie próbował dezawuować tych dokumentów np. wskazując na upływ czasu i brak możliwości ich weryfikacji u kontrahentów. Gdyby natomiast organ twierdził, że strona winna być świadoma, że Spółka odliczała podatek należny z nierzetelnych faktur, to powinien przedstawić dowody potwierdzające tę tezę. W szczególności organ powinien przedstawić okoliczności, z których wynika, że faktury kosztowe nie dotyczyły rzeczywistych transakcji. Rozważenia wymaga również, czy nadużycia dotyczyły podatku VAT, czy też miały źródła w innych przepisach prawa, np. prawa farmaceutycznego. Wszakże wszystkie te okoliczności są kluczowe w kontekście ustalenia, czy skarżący miał świadomość, że Spółka generuje zaległości podatkowe. Dopiero po przeprowadzeniu tych czynności organ ustali w jakim zakresie i czy w ogóle skarżący odpowiada solidarnie za zaległości Spółki określone w decyzji z 17 lipca 2017 r. Wyrok ten w całości dostępny jest na stronie internetowej http://orzeczenia.nsa.gov.pl (CBOSA).
Już dziś zamów dostęp
do IFK Platforma Księgowych i Kadrowych
- Codzienne aktualności prawne
- Porady i artykuły z najpopularniejszych czasopism INFOR wraz z bieżącymi wydaniami
- Bogatą bibliotekę materiałów wideo
- Merytoryczne dodatki, ściągi, plakaty
