Interpretacja indywidualna z dnia 14 stycznia 2025 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0113-KDIPT1-1.4012.794.2024.4.AK
Brak opodatkowania podatkiem od towarów i usług najmu nieruchomości zmarłego przedsiębiorcy. Brak obowiązku wystawienia przez syndyka faktury VAT dokumentującej wpłatę czynszu. Brak obowiązku wystawienia rachunku dokumentującego fakt zapłaty czynszu.
Interpretacja indywidualna– stanowisko prawidłowe
Szanowny Panie,
stwierdzam, że Pana stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku od towarów i usług jest prawidłowe.
Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej
8 października 2024 r. wpłynął Pana wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy:
·podatku dochodowego od osób fizycznych,
·podatku od towarów i usług w zakresie:
-braku opodatkowania podatkiem od towarów i usług najmu nieruchomości zmarłego przedsiębiorcy,
-braku obowiązku wystawienia przez syndyka faktury VAT dokumentującej wpłatę czynszu,
-braku obowiązku wystawienia rachunku dokumentującego fakt zapłaty czynszu.
Uzupełnił go Pan w odpowiedzi na wezwanie pismem z 20 grudnia 2024 r. (data wpływu 24 grudnia 2024 r.).
Treść wniosku jest następująca:
Opis stanu faktycznego
Dnia 04 czerwca 2021 r. zmarł Pan …, prowadzący działalność gospodarczą pod firmą …, NIP: …. (dalej jako "Upadły").
Dnia 08 listopada 2023 r. postanowieniem Sądu Rejonowego w …, VI Wydziału Gospodarczego została ogłoszona upadłość Upadłego, na podstawie art. 11a Prawa upadłościowego, które jako postępowanie odrębne toczy się na podstawie art. 418-425 Prawa upadłościowego.
W skład majątku Upadłego wchodzi, m.in. 6 nieruchomości:
1. Grunt, nr księgi wieczystej …. o powierzchni 1310,52 m2 (własność).
2. Grunt, nr księgi wieczystej … o powierzchni 44 m2 (użytkowanie wieczyste).
3. Grunt, nr księgi wieczystej … o powierzchni 309 m2 (użytkowanie wieczyste).
4. Grunt, nr księgi wieczystej …. o powierzchni 301 m2 (użytkowanie wieczyste).
5. Grunt, nr księgi wieczystej … o powierzchni 323 m2 (użytkowanie wieczyste).
6. Lokal użytkowy, nr księgi wieczystej … o powierzchni 2185,60 m2 (własność).
Syndyk masy upadłości Upadłego, celem generowania środków do masy upadłości wynajmuje lub ma zamiar wynajmować wyżej opisane nieruchomości.
W uzupełnieniu wniosku, na pytania Organu:
1)Kiedy został złożony wniosek o ogłoszenie upadłości: przed czy po śmierci …?
2)Kto reprezentuje … w postępowaniu upadłościowym?
3)Czy zostali ustanowieni spadkobiercy po zmarłym .?
4)Czy doszło do działu spadku?
5)Czy i kiedy został ustanowiony zarząd sukcesyjny po zmarłym .. na podstawie przepisów ustawy z dnia 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej (Dz. U. z 2021 r. poz. 170)?
Jeżeli został ustanowiony zarząd sukcesyjny prosimy ponadto o wskazanie:
·Kto powołał zarząd sukcesyjny po zmarłym ..?
·Kto został ustanowionym zarządcą sukcesyjnym po zmarłym …?
·Czy nastąpiło wygaśnięcie zarządu sukcesyjnego (jeśli tak to na jakiej podstawie i w następstwie jakich okoliczności)?
6)Kiedy zostały zawarte umowy najmu, o których mowa we wniosku, w szczególności, czy zostały one zawarte przed ogłoszeniem upadłości …, czy po jej ogłoszeniu?
7)Kim są/będą najemcy nieruchomości, o których mowa we wniosku?
8)Na jaki okres będą wynajmowane nieruchomości?
wskazał Pan:
a)Wniosek o ogłoszenie upadłości Upadłego został złożony dnia 3 kwietnia 2022 r., natomiast Upadły zmarł 04 czerwca 2021 r. W związku z tym wniosek został złożony po jego śmierci.
b)Upadły w postępowaniu upadłościowym jest reprezentowany przez kuratora - …
c)Wedle wiedzy syndyka masy upadłości po Upadłym nie zostali ustanowieni spadkobiercy. Krąg spadkobierców został ustalony przez Syndyka, jednak wedle wiedzy Syndyka nie ma stosownego orzeczenia w tej materii.
d)Nie doszło do działu spadku po Upadłym, ponieważ masa spadkowa stanowi masę upadłości.
e)Wedle wiedzy Syndyka nie został ustanowiony zarząd sukcesyjny po Upadłym.
f)Wedle wiedzy Syndyka w zakresie dat zawarcia umów najmu istnieje spór pomiędzy Syndykiem a … sp. z o. o., który uważa się za obecnego najemcę. Wedle dokumentacji posiadanej przez Syndyka umowa najmu nieruchomości została zawarta 1 października 2017 r. Umowa ta została rozwiązana przez syndyka bez terminu wypowiedzenia ze skutkiem na dzień 13 lutego 2024 r. W okresie od ogłoszenia upadłości, tj. 8 listopada 2023 r. do dnia rozwiązania umowy wpłynęła jednorazowa zapłata czynszu najmu w kwocie 10 000,00 zł. … sp. z o.o. stoi zaś na stanowisku, że wynajmuje nieruchomość wchodzącą w skład masy upadłości na podstawie innej umowy najmu. Trzeba bowiem wskazać, że Prezesem Zarządu …sp. z o.o. jest syn Upadłego.
g)Najemca (tj. … sp. z o. o.) był przedsiębiorcą.
h)Obecnie nieruchomości nie są wynajmowane. Syndyk rozwiązał bowiem umowę najmu, co zostało wyżej wskazane. Nieruchomość jest jednak zajmowana przez podnajemcę, który to zawarł umowę podnajmu z … sp. z o.o. Syndyk stoi zatem na stanowisku, że podnajemca zajmuje lokal bezumownie. Do masy upadłości nie wpływają z tego tytułu żadne środki.
Pytania (w zakresie podatku od towarów i usług ostatecznie przedstawione w uzupełnieniu wniosku)
1)Czy dochód z czynszu najmu nieruchomości zmarłego przedsiębiorcy prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą, wobec którego prowadzone jest postępowanie upadłościowe, które to nieruchomości wynajmuje syndyk jest opodatkowany podatkiem od towarów i usług? - w stanie faktycznym,
2)Czy syndyk, w związku z uzyskaniem jednej zapłaty czynszu za najem nieruchomości zmarłej osoby fizycznej prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą, wobec którego prowadzone jest postępowanie upadłościowe, ma obowiązek wystawienia faktury VAT dokumentującej wpłatę czynszu? - w stanie faktycznym,
3)Czy syndyk, w związku z wpłatą czynszu za najem nieruchomości zmarłej osoby fizycznej prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą, wobec którego prowadzone jest postępowanie upadłościowe, ma obowiązek wystawienia rachunku dokumentującego fakt zapłaty czynszu? - w stanie faktycznym.
Syndyk wskazuje, że koryguje swój wniosek w zakresie zaistniałych zdarzeń. Przedmiotowy wniosek dotyczy 4 zdarzeń, które miały miejsce. Poprzednie wskazanie, że pytania będą dotyczyły stanu przyszłego było podyktowane faktem, iż Syndyk planował wynajmować nieruchomości będące własnością Upadłego. Na obecnym stanie postępowania upadłościowego Upadłego Syndyk nie będzie korzystał z tej formy generowania środków do masy upadłości.
Pana stanowisko w sprawie
Na gruncie wyżej opisanego stanu faktycznego oraz zdarzenia przyszłego warto zaznaczyć, że syndyk pełni w postępowaniu upadłościowym funkcję organu postępowania co prowadzi do wniosku, że syndyk nie jest następcą prawnym upadłego, a więc nie wstępuje w miejsce upadłego jako strona stosunków zobowiązaniowych. Wynika to również m.in. z faktu, że po ogłoszeniu upadłości w dalszym ciągu upadły, a nie syndyk, jest podatnikiem i płatnikiem w rozumieniu przepisów prawa podatkowego (m.in. A. Hrycaj, „Status syndyka masy upadłości oraz upadłego podmiotu korzystającego ze środowiska w rozumieniu przepisów ustawy Prawo upadłościowe w postępowaniach administracyjnych toczących się na podstawie ustawy o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie oraz postępowaniu egzekucyjnym dotyczącym wykonaniu ostatecznych decyzji administracyjnych wydanych na podstawie ww. ustawy", Warszawa 2019 r., str. 22). Warto również zaznaczyć, że zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem doktryny, z chwilą śmierci człowiek traci status osoby fizycznej i przestaje być podmiotem prawa. ( A. Lutkiewicz-Rucińska [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. M. Balwicka-Szczyrba, A. Sylwestrzak, LEX/el. 2024, art. 8)
1)Stanowisko Wnioskodawcy w przedmiocie pytania nr 1
Zdaniem Wnioskodawcy, dochód z czynszu za najem nieruchomości zmarłego przedsiębiorcy prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą, wobec którego prowadzone jest postępowanie upadłościowe przez Wnioskodawcę nie jest opodatkowany podatkiem VAT, ponieważ, zgodnie z przepisami ustawy o VAT, aby do tego doszło dana czynność (dostawa w rozumieniu art. 7 ust. 1 ustawy lub świadczenie usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy) była opodatkowana tym podatkiem, musi być wykonana przez podmiot, który w związku z jej prowadzeniem jest podatnikiem VAT. W związku ze śmiercią przedsiębiorcy, traci on status osoby fizycznej i przestaje być podmiotem prawa, przez co traci on również status podatnika VAT w rozumieniu art. 15 niniejszej ustawy.
2)Stanowisko Wnioskodawcy w przedmiocie pytania nr 2
Zdaniem Wnioskodawcy, syndyk masy upadłości zmarłego przedsiębiorcy nie jest zobowiązany do wystawienia faktury dokumentującej dostawę towarów i świadczenie usług w rozumieniu art. 106b ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług. W związku ze śmiercią przedsiębiorcy, traci on status osoby fizycznej, przez co, zdaniem Wnioskodawcy traci on status podatnika VAT w rozumieniu art. 15 ustawy. Z tego również względu nie jest on zobowiązany wystawić faktury dokumentującej sprzedaż, a także dostawę towarów i świadczeniu usług w rozumieniu art. 106b ustawy.
3)Stanowisko Wnioskodawcy w przedmiocie pytania nr 3
Zdaniem Wnioskodawcy, syndyk masy upadłości zmarłego przedsiębiorcy nie jest również zobowiązany do wystawienia rachunku na podstawie art. 87 Ordynacji podatkowej, potwierdzającego dokonanie sprzedaży lub wykonania usługi. Podatnikiem w rozumieniu niniejszej ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, podlegająca na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu. Zmarły przedsiębiorca nie jest osobą fizyczną, przez co nie jest podatnikiem w rozumieniu Ordynacji podatkowej i nie jest zobowiązany do wystawiania rachunków.
Ocena stanowiska
Stanowisko, które przedstawił Pan we wniosku, jest prawidłowe.
Uzasadnienie interpretacji indywidualnej
Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 361 ze zm.), zwanej dalej „ustawą”, nie precyzuje wprost skutków prawnych związanych ze śmiercią podatnika podatku od towarów i usług, jednakże śmierć podatnika jest jedną z form zakończenia bytu prawnego podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą, a więc również zakończeniem występowania podmiotu w obrocie gospodarczym w charakterze podatnika podatku od towarów i usług.
Na mocy art. 15 ust. 1 ustawy:
Podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.
Zgodnie z art. 15 ust. 2 ustawy:
Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.
W tym miejscu wskazać należy, że stosownie do art. 2 ust. 1 ustawy z 13 października 1995r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 375 ze zm.), zwanej dalej ustawą o NIP:
Osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które na podstawie odrębnych ustaw są podatnikami, podlegają obowiązkowi ewidencyjnemu.
W myśl art. 3 ust. 1 ustawy o NIP:
Identyfikatorem podatkowym jest:
1) numer PESEL – w przypadku podatników będących osobami fizycznymi niebędących zarejestrowanymi podatnikami podatku od towarów i usług lub nieprowadzących działalności gospodarczej;
2) NIP – w przypadku pozostałych podmiotów podlegających obowiązkowi ewidencyjnemu, o którym mowa w art. 2.
Na mocy art. 3a ustawy o NIP:
W przypadku gdy z odrębnych przepisów wynika obowiązek podawania NIP, obowiązek ten dotyczy wyłącznie podmiotów, które są obowiązane posiadać NIP na podstawie przepisów niniejszej ustawy.
Zgodnie z dyspozycją art. 12 ust. 1 ustawy o NIP:
NIP nadany podatnikowi nie przechodzi na następcę prawnego, z wyjątkiem:
1) przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa lub przedsiębiorstwa komunalnego w jednoosobową spółkę gminy;
2) przekształcenia spółki cywilnej w spółkę handlową lub spółki handlowej w inną spółkę handlową;
3) przekształcenia stowarzyszenia zwykłego w stowarzyszenie.
Stosownie do art. 12 ust. 1b i 1c ustawy o NIP:
1b. NIP nadany przedsiębiorcy przechodzi na przedsiębiorstwo w spadku i wygasa wraz z wygaśnięciem zarządu sukcesyjnego, a jeżeli zarząd sukcesyjny nie został ustanowiony – wraz z wygaśnięciem uprawnienia do powołania zarządcy sukcesyjnego.
1c. W przypadku gdy zarząd sukcesyjny nie został ustanowiony, przedsiębiorstwo w spadku może do dnia wygaśnięcia uprawnienia do powołania zarządcy sukcesyjnego podawać NIP przedsiębiorcy, jeżeli osoba, o której mowa w art. 14 ustawy z dnia 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej i innych ułatwieniach związanych z sukcesją przedsiębiorstw, kontynuuje prowadzenie przedsiębiorstwa pod firmą przedsiębiorcy i w terminie wskazanym w art. 12 ust. 10 tej ustawy dokona zgłoszenia do naczelnika urzędu skarbowego o kontynuowaniu prowadzenia tego przedsiębiorstwa.
Z kolei, art. 12 ust. 2 ustawy o NIP wskazuje, że:
W przypadku zgonu lub ustania bytu prawnego podatnika nadany NIP wygasa, z wyjątkiem przypadków wymienionych w ust. 1-1b.
Oznacza to, że z chwilą śmierci podatnika ustaje jego byt prawny, likwidacji ulega numer NIP.
W tym miejscu należy wskazać, iż zgodnie z art. 96 ust. 7 ustawy:
W przypadku śmierci podatnika naczelnik urzędu skarbowego wykreśla z urzędu podatnika z rejestru jako podatnika VAT.
Natomiast, zgodnie z art. 7 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.), zwanej dalej Ordynacją podatkową:
Podatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, podlegająca na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu.
Byt prawny podatnika - osoby fizycznej, na którego przepisy podatkowe nakładają obowiązek podatkowy ustaje z chwilą jego śmierci.
W kontekście niniejszej sprawy należy wskazać, że stosownie do art. 922 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks Cywilny (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1061 ze zm.), zwanej dalej Kodeks Cywilny:
Prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do przepisów księgi niniejszej.
Zgodnie z art. 922 § 2 Kodeks Cywilny:
Nie należą do spadku prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą, jak również prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami.
Kwestię sukcesji podatkowej reguluje przede wszystkim art. 97 § 1 Ordynacji podatkowej zgodnie z którym:
Spadkobiercy podatnika, z zastrzeżeniem § 1a, 2 i 2a, przejmują przewidziane w przepisach prawa podatkowego majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy.
Na podstawie art. 97 § 2 Ordynacji podatkowej:
Jeżeli, na podstawie przepisów prawa podatkowego, spadkodawcy przysługiwały prawa o charakterze niemajątkowym, związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, uprawnienia te przechodzą na spadkobierców pod warunkiem dalszego prowadzenia tej działalności na ich rachunek.
Z powyższego wynika, że spadkobiercy nie wstępują w prawa i obowiązki spadkodawcy wynikające z przepisów prawa podatkowego, lecz przejmują z mocy prawa wszelkie prawa i obowiązki o charakterze majątkowym, a prawa niemajątkowe pod warunkiem kontynuacji działalności prowadzonej uprzednio przez spadkodawcę.
Natomiast art. 98 § 1 Ordynacji podatkowej stanowi, że:
Do odpowiedzialności spadkobierców za zobowiązania podatkowe spadkodawcy stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego o przyjęciu i odrzuceniu spadku oraz o odpowiedzialności za długi spadkowe.
Zgodnie z art. 100 § 1 Ordynacji podatkowej:
Organ podatkowy orzeka w jednej decyzji o zakresie odpowiedzialności lub uprawnień poszczególnych spadkobierców na podstawie decyzji ostatecznych wydanych wobec spadkodawcy oraz jego zobowiązań wynikających z prawidłowych deklaracji.
Z opisu sprawy wynika, iż dnia 4 czerwca 2021 r. zmarł Pan …, prowadzący działalność gospodarczą pod firmą ... Dnia 08 listopada 2023 r. postanowieniem Sądu Rejonowego w …, VI Wydziału Gospodarczego została ogłoszona upadłość Upadłego. W skład majątku Upadłego wchodzi, m.in. 6 nieruchomości. Wedle wiedzy syndyka masy upadłości po Upadłym nie zostali ustanowieni spadkobiercy. Krąg spadkobierców został ustalony przez Syndyka, jednak wedle wiedzy Syndyka nie ma stosownego orzeczenia w tej materii. Nie doszło do działu spadku po Upadłym, ponieważ masa spadkowa stanowi masę upadłości. Wedle wiedzy Syndyka nie został ustanowiony zarząd sukcesyjny po Upadłym. Wedle dokumentacji posiadanej przez Syndyka umowa najmu nieruchomości została zawarta 1 października 2017 r. Umowa ta została rozwiązana przez syndyka bez terminu wypowiedzenia ze skutkiem na dzień 13 lutego 2024 r. W okresie od ogłoszenia upadłości, tj. 8 listopada 2023 r. do dnia rozwiązania umowy wpłynęła jednorazowa zapłata czynszu najmu w kwocie 10 000,00 zł. Obecnie nieruchomości nie są wynajmowane.
Pana wątpliwości w pierwszej kolejności dotyczą ustalenia, czy dochód z czynszu najmu nieruchomości zmarłego przedsiębiorcy powinien być opodatkowany podatkiem od towarów i usług.
Należy wskazać, że zasady powoływania syndyków i nadzorców sądowych określa ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 794 ze zm.), zwana dalej ustawą Prawo upadłościowe.
Syndyk jest wyznaczany przez sąd, który powierza mu pełnienie określonych funkcji w postępowaniu upadłościowym, określonych zakresem ustawy. Przy wykonywaniu czynności syndyk ograniczony jest przepisami ustawy i najważniejsze czynności musi konsultować z sędzią komisarzem i radą wierzycieli, jednak w podstawowym i zasadniczym zakresie wykonywania swoich obowiązków jest w pełni samodzielny. Sąd powierzając danej osobie wypełnienie określonych ustawowo zadań nie określa w ścisły sposób warunków wykonywania pracy odnoszących się przykładowo do miejsca i czasu jej wykonania.
Stosownie do art. 75 ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe:
Z dniem ogłoszenia upadłości upadły traci prawo zarządu oraz możliwość korzystania z mienia wchodzącego do masy upadłości i rozporządzania nim.
Natomiast jak stanowi art. 62 ustawy Prawo upadłościowe:
W skład masy upadłości wchodzi majątek należący do upadłego w dniu ogłoszenia upadłości oraz nabyty przez upadłego w toku postępowania upadłościowego, z wyjątkami określonymi w art. 63-67a.
Zgodnie z art. 57 ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe:
Upadły jest obowiązany wskazać i wydać syndykowi cały swój majątek, a także wydać dokumenty dotyczące jego działalności, majątku oraz rozliczeń, w szczególności księgi rachunkowe, inne ewidencje prowadzone dla celów podatkowych i korespondencję. Wykonanie tego obowiązku upadły potwierdza w formie oświadczenia na piśmie, które składa sędziemu-komisarzowi.
W myśl art. 160 ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe:
W sprawach dotyczących masy upadłości syndyk dokonuje czynności w imieniu własnym na rachunek upadłego.
Przepis art. 173 ustawy Prawo upadłościowe stanowi, że:
Syndyk niezwłocznie obejmuje majątek upadłego, zarządza nim, zabezpiecza go przed zniszczeniem, uszkodzeniem lub zabraniem go przez osoby postronne oraz przystępuje do jego likwidacji.
Z cytowanych wyżej przepisów Prawa upadłościowego wynika, że syndyk obejmuje majątek upadłego, zarządza nim, zabezpiecza go przed zniszczeniem, uszkodzeniem lub zabraniem przez osoby postronne oraz przystępuje do jego likwidacji. Mimo, że upadły z mocy prawa traci zarząd oraz możliwość korzystania i rozporządzania majątkiem należącym do niego, to nie zostaje pozbawiony statusu podatnika, do którego to stosuje się prawa i obowiązki wynikające z przepisów obowiązujących ustaw podatkowych. We wszelkich postępowaniach stroną w znaczeniu materialnym pozostaje upadły, to on jest podmiotem praw i obowiązków, natomiast syndykowi przysługuje legitymacja formalna do występowania w tych postępowaniach, jest on stroną w znaczeniu formalnym. W zakresie prawnopodatkowym działanie syndyka należy potraktować jako działanie przez pełnomocnika z wszystkimi konsekwencjami prawnymi tego stanu rzeczy. Syndyk w sprawach dotyczących masy upadłości działa jako zastępca pośredni upadłego, podejmując za upadłego i na jego rachunek wszystkie czynności prawne i procesowe.
Podmiotowość prawnopodatkowa w zakresie podatku od towarów i usług z tytułu działalności prowadzonej przez przedsiębiorcę po ogłoszeniu upadłości nie ustaje, a syndyk masy upadłości jest osobą odpowiedzialną w czasie trwania postępowania upadłościowego za realizację obowiązków podatnika. Syndyk masy upadłości ponosi również odpowiedzialność za rzetelność i niewadliwość prowadzonych ksiąg podatkowych.
Zatem, ogłoszenie upadłości nie zmienia statusu podatnika podatku od towarów i usług, w szczególności nie powoduje, że podatnikiem przestaje być upadły, a zostaje nim syndyk masy upadłości.
W świetle powyższego, upadły z mocy prawa traci zarząd oraz możliwość korzystania i rozporządzania majątkiem należącym do niego, jednakże ta okoliczność nie pozbawia upadłego statusu podatnika, do którego stosuje się prawa i obowiązki wynikające z przepisów obowiązujących ustaw podatkowych.
Wszelkie zatem czynności realizowane przez syndyka w stosunku do majątku upadłego mające charakter odpłatnej dostawy lub świadczenia usług są realizowane na rachunek upadłego, lecz w imieniu syndyka. W takim przypadku uznać należy, że w dalszym ciągu czynności te są realizowane w ramach działalności gospodarczej upadłego i na jego rachunek.
Odnośnie zatem wszelkich odpłatnych czynności dostaw towarów oraz świadczenia usług wykonywanych na rachunek upadłego w następstwie decyzji zarządczych syndyka, podatnikiem VAT – świetle art. 15 ust. 1 ustawy – pozostaje upadły, którego działalność gospodarcza jest prowadzona w szczególnym zakresie i formie. W postępowaniu upadłościowym syndyk w sensie materialnoprawnym działa w interesie wierzycieli, a także upadłego, co oznacza, że podejmuje w tym postępowaniu czynności, z których podmioty te uzyskują jakąś korzyść. Jednakże należy zauważyć, iż syndyk nie wstępuje w prawa i obowiązki podatnika. Podatnikiem pozostaje przedsiębiorca, ale w związku z jego upadłością rozliczenia z organami podatkowymi są nadzorowane przez syndyka.
Jednakże z chwilą śmierci upadłego podmiotu, co ma miejsce w przedstawionym stanie sprawy, nie występuje sytuacja samodzielnego wykonywania przez upadłego działalności gospodarczej, o której mowa w art. 15 ust. 2 ustawy, a wszelkie dane identyfikujące ten podmiot dla celów podatku VAT tracą byt prawny.
Zgodnie z art. 188 ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe:
W przypadku śmierci upadłego jego spadkobierca ma prawo brać udział w postępowaniu upadłościowym. Jeżeli spadkobierca nie jest znany albo nie wstąpił do postępowania, sędzia-komisarz na wniosek syndyka albo z urzędu ustanowi kuratora, do którego przepis art. 187 stosuje się.
W myśl art. 418 ustawy Prawo upadłościowe:
Jeżeli wniosek o ogłoszenie upadłości wobec przedsiębiorcy lub osoby, o której mowa w art. 8 lub art. 9, złożono po ich śmierci, postępowanie upadłościowe prowadzone jest według przepisów zawartych w tytule niniejszym.
Na podstawie art. 424 ustawy Prawo upadłościowe:
W razie ogłoszenia upadłości w sprawach objętych przepisami niniejszego tytułu skutki prawne związane z przyjęciem spadku powstają po zakończeniu postępowania upadłościowego.
Stosownie do art. 425 ustawy Prawo upadłościowe:
Po zakończeniu albo umorzeniu postępowania upadłościowego wyciąg z zatwierdzonej listy wierzytelności, zawierający oznaczenie wierzytelności oraz sumy na jej poczet otrzymane przez wierzyciela, jest tytułem egzekucyjnym przeciwko spadkobiercy.
Z powyższego przepisu wynika, że postępowanie upadłościowe prowadzone jest nadal, jednakże nie można stwierdzić, że w takim przypadku syndyk samodzielnie wykonuje działalność gospodarczą, zamiast zmarłego podatnika.
Tym samym zarówno w ww. art. 188 ustawy Prawo upadłościowe, jak i ww. art. 97 ustawy Ordynacja podatkowa, przewidziana została możliwość wstąpienia do postępowania spadkobierców zmarłego podatnika, którego upadłość ogłoszono.
Na gruncie przepisów prawa upadłościowego fakt śmierci upadłego nie zmienia sytuacji procesowej syndyka, jednak nie oznacza przejęcia wykonywania działalności gospodarczej przez syndyka. Zakres obowiązków syndyka jest bowiem ściśle określony ww. przepisem art. 173 ustawy Prawo upadłościowe, zgodnie z którym syndyk niezwłocznie obejmuje majątek upadłego, zarządza nim, zabezpiecza go przed zniszczeniem, uszkodzeniem lub zabraniem go przez osoby postronne oraz przystępuje do jego likwidacji. Prawa niemajątkowe, mogą więc przejść na spadkobierców upadłego, ale nie przechodzą na syndyka.
Mając na uwadze przytoczone wyżej przepisy, ich analizę oraz okoliczności sprawy przedstawione we wniosku należy stwierdzić, że po śmierci upadłego na syndyku nie będą ciążyły obowiązki podatkowe w zakresie podatku VAT, związane z opodatkowaniem podatkiem VAT najmu nieruchomości zmarłego przedsiębiorcy, bowiem zarówno ustawa o podatku od towarów i usług, jak i ustawa Ordynacja podatkowa, nakłada takie obowiązki jedynie na podatnika lub też na jego następców prawnych. W ustawach tych syndyk nie jest wymieniony do dokonywania czynności określonych tymi ustawami jako podatnik działający w zastępstwie zmarłego podatnika.
Jak wskazano wcześniej, po śmierci podatnika, ustaje jego byt prawny, podmiot zatem przestaje istnieć, decyzja o nadaniu mu NIP wygasa, jednocześnie podmiot taki zostaje wykreślony z urzędu przez naczelnika urzędu skarbowego z rejestru jako podatnik VAT. Tym samym nie można się jego numerem NIP posługiwać. Ponadto obowiązujące przepisy nie wymieniają syndyka jako podmiotu mogącego występować jako podatnik w zastępstwie zmarłego podatnika.
Zatem, syndyk masy upadłości w zakresie wypełniania czynności likwidacyjnych masy upadłości nie jest podatnikiem w świetle art. 15 ust. 1 przedmiotowej ustawy, a tym samym najem nieruchomości przez syndyka, będących składnikiem masy upadłości zmarłego, po ogłoszeniu upadłości, nie wypełnia dyspozycji przepisu art. 15 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług i jako taki nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.
W konsekwencji, w tej sytuacji, najem nieruchomości nie stanowi odpłatnego świadczenia usług, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy i nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na mocy przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy. Tym samym, wynagrodzenie z tytułu świadczenia ww. usług, o którym mowa we wniosku, nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.
W konsekwencji powyższego oceniając Pana stanowisko, w zakresie pytania nr 1 uznałem je za prawidłowe.
Przechodząc do kwestii obowiązku wystawienia przez syndyka faktury VAT i rachunku dokumentujących wpłatę czynszu wskazania wymaga, iż:
W myśl art. 96 ust. 1 ustawy:
Podmioty, o których mowa w art. 15 i art. 15a, są obowiązane przed dniem wykonania pierwszej czynności określonej w art. 5 złożyć naczelnikowi urzędu skarbowego zgłoszenie rejestracyjne, z zastrzeżeniem ust. 3.
Jak wynika z zapisu art. 106b ust. 1 ustawy:
Podatnik jest obowiązany wystawić fakturę dokumentującą:
1) sprzedaż, a także dostawę towarów i świadczenie usług, o których mowa w art. 106a pkt 2, dokonywane przez niego na rzecz innego podatnika podatku, podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze lub na rzecz osoby prawnej niebędącej podatnikiem;
2) wewnątrzwspólnotową sprzedaż towarów na odległość, chyba że podatnik korzysta z procedury szczególnej, o której mowa w dziale XII w rozdziale 6a;
3) wewnątrzwspólnotową dostawę towarów na rzecz podmiotu innego niż wskazany w pkt 1;
4) otrzymanie przez niego całości lub części zapłaty przed dokonaniem czynności, o których mowa w pkt 1 i 2, z wyjątkiem przypadku, gdy zapłata dotyczy:
a) wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów,
b) czynności, dla których obowiązek podatkowy powstaje zgodnie z art. 19a ust. 5 pkt 4,
c) dostaw towarów, dla których obowiązek podatkowy powstaje zgodnie z art. 19a ust. 1b.
Stosownie do art. 106e ust. 1 pkt 3 ustawy:
Faktura powinna zawierać:
3) imiona i nazwiska lub nazwy podatnika i nabywcy towarów lub usług oraz ich adresy;
(…)
Faktura jest dokumentem sformalizowanym (potwierdzającym zaistnienie określonego zdarzenia gospodarczego), który powinien spełniać szereg wymogów przewidzianych przepisami prawa. Podatnik wystawia fakturę w przypadku sprzedaży towaru lub usługi oraz w przypadku otrzymania zaliczki przed wydaniem towaru lub wykonaniem usługi. Faktura jest zatem dokumentem potwierdzającym zaistnienie zdarzenia gospodarczego i nierozerwalnie związana jest z powstaniem obowiązku podatkowego. Zatem wystawienie faktury należy rozumieć jako sporządzenie ww. dokumentu przez podatnika zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz jej przekazanie innemu podmiotowi (nabywcy).
Natomiast zgodnie z art. 87 § 1 ustawy Ordynacja podatkowa:
Jeżeli z odrębnych przepisów nie wynika obowiązek wystawienia faktury, podatnicy prowadzący działalność gospodarczą są obowiązani, na żądanie kupującego lub usługobiorcy, wystawić rachunek potwierdzający dokonanie sprzedaży lub wykonanie usługi.
Jak wskazano wyżej, w przypadku śmierci podatnika, naczelnik urzędu skarbowego wykreśla z urzędu podatnika z rejestru jako podatnika VAT.
W świetle obowiązujących przepisów brak jest podstaw, by świadczenie usług dokonywane przez syndyka we własnym imieniu, ale na rachunek upadłego związane z najmem nieruchomości wchodzących w skład masy upadłości, były dokumentowane fakturami bądź rachunkami wystawionymi na dane zmarłego przedsiębiorcy (Upadłego).
Jak wskazano wyżej, faktura jest dokumentem sformalizowanym, który musi zawierać określone elementy, wynikające z ww. art. 106e ust. 1 ustawy.
W okolicznościach niniejszej sprawy faktura wystawiona na dane zmarłego przedsiębiorcy (Upadłego) nie spełniałaby wymogów formalnych, wymienionych w art. 106e ust. 1 pkt 3 ustawy.
Syndyk, z tytułu wykonywanych czynności dotyczących najmu nieruchomości zmarłego przedsiębiorcy (upadłego) nie zastępuje tego podmiotu w zakresie czynności podatkowych nałożonych na upadłego przepisami ustawy o podatku od towarów i usług.
Mając na uwadze okoliczności sprawy stwierdzenia wymaga, iż brak jest również obowiązku wystawienia rachunku, bowiem zgodnie z art. 87 Ordynacji podatkowej obowiązek wystawienia rachunku ciąży na podatniku prowadzącym działalność gospodarczą.
Podsumowując,w świetle obowiązujących przepisów, Pan jako syndyk masy upadłości zmarłego przedsiębiorcy (Upadłego) nie jest zobowiązany do wystawienia faktury dokumentującej najem nieruchomości zmarłego, w rozumieniu art. 106b ustawy.
Pan jako syndyk masy upadłości zmarłego przedsiębiorcy nie jest również zobowiązany do wystawienia rachunku na podstawie art. 87 Ordynacji podatkowej, potwierdzającego najem nieruchomości zmarłego.
Tym samym Pana stanowisko w zakresie pytania nr 2 i 3, uznałem za prawidłowe.
Dodatkowe informacje
Informacja o zakresie rozstrzygnięcia
Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Pan przedstawił i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia.
Wskazać należy, że wydana interpretacja dotyczy tylko sprawy będącej przedmiotem Pana wniosku (zapytania). Inne kwestie przedstawione w opisie sprawy oraz własnym stanowisku, które nie zostały objęte pytaniem nie mogą być – zgodnie z art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej – rozpatrzone.
Ponadto, w sprawie będącej przedmiotem wniosku należy zwrócić uwagę, że analiza załączników dołączonych do wniosku nie mieści się w ramach określonych w art. 14b § 1 ustawy Ordynacja podatkowa, zgodnie z którym Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, na wniosek zainteresowanego, wydaje, w jego indywidualnej sprawie, interpretację przepisów prawa podatkowego (interpretację indywidualną). W związku z powyższym załączony do wniosku dokument nie był przedmiotem merytorycznej analizy.
Zgodnie z art. 14b § 3 ustawy Ordynacja podatkowa, składający wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej obowiązany jest do wyczerpującego przedstawienia zaistniałego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego. Organ jest ściśle związany przedstawionym we wniosku stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego). Zainteresowany ponosi ryzyko związane z ewentualnym błędnym lub nieprecyzyjnym przedstawieniem we wniosku opisu stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego). Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie ze stanem faktycznym podanym przez Pana w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona odpowiedź traci swą aktualność.
Wydana interpretacja dotyczy wniosku w zakresie podatku od towarów i usług. Natomiast w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych zostało wydane odrębne rozstrzygnięcie.
Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji
·Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Pana sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego i zastosuje się Pan do interpretacji.
·Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:
Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:
1)z zastosowaniem art. 119a;
2)w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;
3)z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.
·Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:
Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.
Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację
Ma Pan prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 935 ze zm.; dalej jako „PPSA”).
Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):
·w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo
·w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/wnioski albo /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).
Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).
Podstawa prawna dla wydania interpretacji
Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej.
Już dziś zamów dostęp
do IFK Platforma Księgowych i Kadrowych
- Codzienne aktualności prawne
- Porady i artykuły z najpopularniejszych czasopism INFOR wraz z bieżącymi wydaniami
- Bogatą bibliotekę materiałów wideo
- Merytoryczne dodatki, ściągi, plakaty