Postanowienie SN z dnia 14 września 2021 r., sygn. III USK 277/21
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Korzeniowski
w sprawie z odwołania P. W.
od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S.
o ustalenie podlegania ubezpieczeniom społecznym,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w dniu 14 września 2021 r.,
na skutek skargi kasacyjnej odwołującej się od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 9 września 2020 r., sygn. akt III AUa […],
1. odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania
2. zasądza od P. W. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. 240 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu kasacyjnym.
UZASADNIENIE
Pozwany organ rentowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. decyzją z 27 maja 2019 r., działając na podstawie art. 83 ust. 1 i art. 68 ust.1 pkt 1 lit. a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 2 i art. 4 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, art. 3 ustawy z 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców oraz art. 5 ustawy Kodeks cywilny, stwierdził, że P. W. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą od 29 października 2016 r. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu oraz dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu.
Sąd Okręgowy w S. wyrokiem z 1 lipca 2020 r. zmienił decyzję pozwanego i ustalił, że P. W. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą podlega ubezpieczeniom od 29 października 2016 r.
Po apelacji pozwanego Sąd Apelacyjny w […] wyrokiem z 9 września 2020 r. zmienił wyrok Sądu Okręgowego i oddalił odwołanie P. W. od decyzji pozwanego. W uzasadnieniu wyroku stwierdził, że zgłoszenie się do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych od 1 kwietnia 2015 r. łączyło się z zdeklarowaniem najwyższej podstawy wymiaru składek. Natomiast już za czerwiec 2015 r. ubezpieczona zadeklarowała tylko minimalną podstawę wymiaru składek. Od 30 czerwca 2015 r. stała się niezdolna do pracy z powodu choroby i pobierała z tego tytułu zasiłek chorobowy do 30 października 2015 r. Następnie po urodzeniu dziecka w okresie od 31 października 2015 r. do 28 października 2016 r. ubezpieczona pobierała zasiłek macierzyński i podlegała obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu. Po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego, od 29 października 2016 r. ubezpieczona ponownie zgłosiła się do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych oraz dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego i już za okres od 3 do 6 listopada 2016 r. zgłosiła roszczenie o wypłatę zasiłku chorobowego. Następnie, w kolejnym miesiącu 2016 r. oraz na przestrzeni całego 2017 r. i do 17 lutego 2018 r. ubezpieczona występowała z kolejnymi roszczeniami o wypłatę zasiłku chorobowego, a w okresie od 18 lutego 2018 r. do 16 lutego 2019 r. pobierała zasiłek macierzyński w związku z urodzeniem drugiego dziecka. Podstawy wymiaru świadczeń dla ubezpieczonej były ustalane od zadeklarowanej podstawy wymiaru składek za kwiecień i maj 2015 r. w kwocie 9.897,50 zł, co oznacza, że ubezpieczona opłacając tylko dwie składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe w kwocie 3.144,44 zł za kwiecień i maj 2015 r. pobrała do chwili wydania zaskarżonej decyzji zasiłki z ubezpieczenia chorobowego na kwotę 274.795,51 zł. Naliczając składki za okresy przerw pomiędzy zasiłkami, które były krótsze niż trzy miesiące, ubezpieczona deklarowała najniższą podstawę wymiaru składek, pomniejszoną proporcjonalnie o dni niezdolności do pracy. Sąd Apelacyjny ustalił, że ubezpieczona rozpoczynając działalność gospodarczą miała 25 lat. Była to jej pierwsza działalność gospodarcza. Zeznała, że wcześniej pracowała zawodowo, ale nie w wyuczonym zawodzie. Nie posiadała własnych zwierząt. Mieszkała u teściów, w ich domu na wsi, w miejscowości S.. Od jej miejsca zamieszkania do większych miejscowości jak M. było 38 km. Zakładając działalność S. ubezpieczona nie dysponowała żadnymi pomieszczeniami przeznaczonymi dla psów. Hotel dla psów miał być, wg jej zeznań, w pomieszczeniach mieszkalnych. W miejscu prowadzenia działalności nie posiadała żadnego ogłoszenia ani witryny. Zawód swój określiła jako niszowy. Ogłaszała się jedynie przez […] i internet. W okresie działalności nie zawierała, żadnych umów na piśmie. Z powyższego wynika, że ubezpieczona rozpoczynając działalność gospodarczą nie miała żadnego doświadczenia w przedmiotowym zakresie. Zdając sobie sprawę, że jest to działalność niszowa nie mogła wiedzieć czy z tej działalności będzie uzyskiwała przychód, a jeżeli już to w jakiej wysokości. Nie wiedziała też, czy ewentualny przychód pozwoli jej pokryć koszty działalności, w tym koszty wysokich składek na ubezpieczenia społeczne. Mieszkając na wsi u teściów, daleko od większej miejscowości, bez jakiegokolwiek zaplecza na prowadzenie działalności hotelowej dla psów /przyjmowanie psów do pomieszczeń mieszkalnych przeznaczonych dla ludzi, jakkolwiek możliwe to jednak, zdaniem Sądu, w zestawieniu z innymi faktami, jest niewiarygodne/ musiała zdawać sobie sprawę, że uzyskanie przychodów pozwalających jej na pokrycie kosztów bieżącej działalności będzie bardzo trudne. Mając na uwadze także te okoliczności wynikające z materiału dowodowego Sąd Okręgowy winien był bardziej wnikliwie rozważyć jaka była rzeczywista przyczyna założenia przez ubezpieczoną działalności i zgłoszenia, już na samym początku jej rozpoczęcia, maksymalnej podstawy naliczenia składek: czy była to rzeczywiście zamierzona działalność odpowiadająca przytoczonej powyżej definicji działalności gospodarczej, czy też była to działalność pozorowana na użytek uzyskiwania wysokich świadczeń z ubezpieczenia społecznego wobec bardzo bliskich planów urodzenia dziecka? W dacie rozpoczęcia działalności gospodarczej wnioskodawczyni była już w ciąży. Pierwsze dziecko urodziła 19 grudnia 2015 r. (...). W ustalonych okolicznościach faktycznych zadeklarowanie przez ubezpieczoną najwyższej podstawy wymiaru składek za kwiecień i maj 2015 r. nie było, zdaniem Sądu Apelacyjnego, podyktowane chęcią prowadzenia działalności gospodarczej o charakterze zarobkowym, w sposób zorganizowany i ciągły. O ile w początkowym okresie działalności można było przyjąć, że ubezpieczona tę działalność w niewielkim zakresie prowadziła, to już w okresie od 29 października 2016 r., na podstawie materiału dowodowego sprawy, trudno zgodzić się z tym stwierdzeniem. O braku działalności ubezpieczonej spełniającej wszystkie elementy przytoczonej definicji gospodarczej, zdaniem Sądu Apelacyjnego, świadczą z jednej strony sporadycznie odnotowane w księdze przychodów zdarzania gospodarcze o charakterze przychodu /o czym niżej w uzasadnieniu/. Z drugiej zaś strony de facto brak takich o charakterze kosztowym związanym ze specyfiką prowadzonej działalności. W księdze przychodów i rozchodów za 2016 i za rok 2017 nie odnotowano jakichkolwiek zakupów przez ubezpieczoną rzeczy niezbędnych do tresury psów, brak zakupu karmy dla psów, brak zakupu kagańców, smyczy i innych niezbędnych akcesoriów związanych z tresurą i utrzymaniem zwierząt (…). I tak w księdze przychodów i rozchodów za 2016 r. ubezpieczona wykazała łączny dochód w wysokości 1.892,57 na który składać się miały trzy operacje gospodarcze. Jedna to przychód z 30 listopada 2016 r. na kwotę 1.200,00 zł, druga, z tej samej daty, to koszt uzyskania przychodu z tytułu rozliczenia kosztów eksploatacji samochodu na kwotę 57,43 zł. Trzecia operacja to też przychód z 31 grudnia 2016 r. na kwotę 750,00 zł. Ta ostatnia operacja jest o tyle niewiarygodna, że w tej dacie /data wykonania usługi/ ubezpieczona przebywała na zasiłku chorobowym. Z kolei w księdze przychodów i rozchodów za 2017 r. ubezpieczona wykazała przychód w wysokości 931,99 zł na który składały się jedynie dwie operacje gospodarcze. Jedna to przychód na kwotę 1.120,00 zł z dnia 28 lutego 2017 r. i druga, z tej samej daty, to koszt uzyskania przychodu w wysokości 188,01 zł z tytułu rozliczenia kosztów eksploatacji samochodu. Także i to zdarzenie /przychód/ nie zasługuje na wiarę, gdyż, podobnie jak to miało miejsce w roku 2016, również zostało wykazane w dacie kiedy ubezpieczona była na zasiłku chorobowym. /vide: skarżona decyzja w aktach ZUS/. Za rok 2018. ubezpieczona z tytułu wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej nie wykazała żadnego przychodu, ani kosztu jego uzyskania. Od 30 czerwca 2015 r. ubezpieczona przebywała na zasiłkach: macierzyńskim, chorobowym z krótkimi przerwami pomiędzy nimi. W okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego nie wykazała się żadnymi zdarzeniami, które mogłyby potwierdzać prowadzenie przez ubezpieczoną działalności gospodarczej, a mogła przecież to czynić (…). Ubezpieczona w toku całego postępowania nie przedłożyła dowodów z których, poczynając od 29 października 2016 r., wynikałaby jakakolwiek jej aktywność świadcząca o rzeczywistym prowadzeniu przez nią działalności gospodarczej. Zdaniem Sądu Apelacyjnego zadeklarowanie przez ubezpieczoną najwyższej podstawy wymiaru składek za kwiecień i maj 2015 r. nie było podyktowane chęcią prowadzenia działalności gospodarczej o charakterze zarobkowym, w sposób zorganizowany i ciągły, tylko nakierowane było na uzyskanie wysokich świadczeń z ubezpieczenia społecznego. W okresie od 29 października 2016 r. ubezpieczona pozorowała działalność gospodarczą w celu utrzymania wysokich świadczeń z ubezpieczenia społecznego. O pozorowaniu działalności gospodarczej zdaniem Sądu Apelacyjnego świadczą wskazane powyżej okoliczności wskazujące na brak jej atrybutów prowadzenia w sposób zorganizowany, ciągły i zarobkowy. W tych okolicznościach należało stwierdzić, że od chwili ponownego zgłoszenia się do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i dobrowolnego ubezpieczenia społecznego po zakończeniu pobierania pierwszego zasiłku macierzyńskiego, tj. od 29 października 2016 r. ubezpieczona nie prowadziła faktycznie pozarolniczej działalności gospodarczej, a tym samym nie istniał po jej stronie tytuł do podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym oraz dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. W orzecznictwie sądowym przyjmuje się, że wykonywanie niektórych czynności związanych z przedmiotem zarejestrowanej działalności gospodarczej nie zawsze będzie świadczyć o zamiarze prowadzenia tej działalności w niekrótkim okresie. To zamiar, a więc prowadzenie działalności gospodarczej w sposób zorganizowany i ciągły, ma znaczenie przy ocenie tego, jaki charakter należy nadać działaniom podejmowanym przez przedsiębiorcę w całym okresie prowadzenia działalności gospodarczej. O ile ciągłość wykonywania działalności nie musi polegać w każdym przypadku na codziennym podejmowaniu czynności związanych z przedmiotem tej działalności, to jednak ważne jest, aby czynności te charakteryzowała powtarzalność, która miałaby istotny wpływ na funkcjonowanie działalności gospodarczej od momentu jej zarejestrowania. W tym też przejawia się zamiar prowadzenia tej działalności. Rozpoczęcie działalności gospodarczej powinno być działaniem konsekwentnym i przemyślanym pod względem organizacyjnym, technicznym, ekonomicznym, finansowym, marketingowym, handlowym. Zdaniem Sądu Apelacyjnego po stronie P. W. brak było wskazanych powyżej cech w zakresie prowadzonej działalności. P. W. nie osiągając jeszcze żadnego przychodu, rozpoczynając działalność gospodarczą, zadeklarowała wysoką podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne. Tego rodzaju zachowanie wskazuje na z góry powzięty zamiar nie tyle podjęcia i wykonywania zarobkowej działalności gospodarczej, lecz włączenia się do systemu ubezpieczeń społecznych w celu uzyskania wysokich świadczeń. Uszło uwadze Sądu Okręgowego, że zgłoszenie i sam wpis do ewidencji działalności gospodarczej stanowi tylko podstawę rozpoczęcia pozarolniczej działalności gospodarczej w rozumieniu jej legalizacji i nie jest zdarzeniem ani czynnością utożsamianą z podjęciem takiej działalności. Domniemanie wynikające z wpisu do CEIDG /na które powołuje się Sąd Okręgowy/ może zostać obalone w toku postępowania dowodowego. Ciężar dowodu w tej sytuacji ciąży na kwestionującym stan rzeczy ujawniony w CEIDG, w tym wypadku na organie rentowym. Zdaniem Sądu Apelacyjnego domniemanie to, w zakresie spornego okresu tj. od dnia 29 października 2016 r., zostało przez ZUS obalone.
Już dziś zamów dostęp
do IFK Platforma Księgowych i Kadrowych
- Codzienne aktualności prawne
- Porady i artykuły z najpopularniejszych czasopism INFOR wraz z bieżącymi wydaniami
- Bogatą bibliotekę materiałów wideo
- Merytoryczne dodatki, ściągi, plakaty
