Wyrok SN z dnia 12 września 2019 r., sygn. I PK 119/18
Sygn. akt I PK 119/18
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Krzysztof Staryk (przewodniczący)
SSN Jolanta Frańczak
SSN Zbigniew Korzeniowski (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa P. B.
przeciwko C. Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł.
o ryczałty za noclegi ,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w dniu 12 września 2019 r.,
skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Ł.
z dnia 29 grudnia 2017 r., sygn. akt VIII Pa (…),
uchyla zaskarżony wyrok w punktach 1 i 3 i w tym zakresie sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu w Ł. do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy w Ł. wyrokiem z 29 grudnia 2017 r. w części uwzględnił apelację pozwanego pracodawcy i zmienił wyrok Sądu Rejonowego w Ł. z 10 listopada 2016 r. w zakresie zasądzającym ryczałty za noclegi w ten sposób, że powództwo oddalił, natomiast oddalił apelację pozwanego skierowaną do zasądzenia wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych.
Powód pracował jako kierowca w transporcie międzynarodowym i żądał ryczałtów na podstawie przepisów powszechnych w wysokości 25% limitu wynikającego z rozporządzenia wykonawczego do art. 77 § 2 k.p. za okres od 4 czerwca 2012 r. do 31 maja 2013 r. Pozwany pracodawca C. Sp. z o.o. zarzucał, że powód nie przedstawił rachunków oraz nie żądał zwrotu ryczałtów. Powód początkowo był zatrudniony na umowę o pracę na okres próbny od 4 czerwca do 3 września 2012 r., następnie na czas określony od 2 września 2013 r. do 2 września 2014 r. a potem na czas nieokreślony. Strony ustaliły, że wynagrodzenie będzie płatne na konto bankowe włącznie z dietami z tytułu podróży służbowej poza terenem kraju w wysokości określonej zgodnie z załącznikiem dla rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 8 maja 2005 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania oraz wysokości należności przysługujących pracownikowi z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju, gdzie wykonywana jest podróż służbowa. Od 21 marca 2008 r. obowiązywał regulamin wynagradzania. W rozdziale IV „Wypłacanie innych świadczeń” w § 7 pkt 1 wskazano, że „pracownikom z tytułu podróży służbowej przysługują diety w wysokości i na zasadach określonych w przepisach ogólnie obowiązujących z wyjątkiem kierowców. Kierowcom przysługują diety w zryczałtowanej wysokości (pkt 2). Wysokość oraz zasady naliczania ryczałtu określonego w pkt 2 dla kierowców każdorazowo określa Prezes lub osoba upoważniona w formie zarządzenia. Ryczałt za dobę podróży na obszarze kraju oraz poza granicami nie mógł być niższy niż dieta z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju określona dla pracownika zatrudnionego w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej (pkt 3). Kierowca przed wyjazdem w trasę otrzymywał zaliczkę przysługującej mu diety na pokrycie niezbędnych kosztów wyżywienia i innych drobnych wydatków (…). Wysokość zryczałtowanej diety określał załącznik nr 1 do Regulaminu wynagradzania i w § 2 ustalono zryczałtowaną dietę za każdy dzień pobytu w podróży służbowej poza granicami kraju na poziome 40 euro. Regulamin uległ zmianie od 8 listopada 2012 r. Kierowcom przysługiwały diety w zryczałtowanej wysokości, określanej przez Prezesa lub osobę upoważnioną w formie zarządzenia. Ryczałt nie mógł być niższy niż dieta z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju. Kierowcom przysługiwał zwrot kosztów noclegów w zryczałtowanej wysokości. Ryczał nie mógł być niższy niż ryczałt należny za nocleg na podstawie przepisów o kosztach podróży służbowej pracownika na obszarze kraju zatrudnionego w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej. Zarządzeniem nr 7 do Regulaminu wynagradzania z 24 października 2012 r. ustalono dla kierowcy zryczałtowaną dietę w wysokości 30 euro za każdy dzień pobytu w podróży służbowej poza granicami kraju oraz zryczałtowany koszt noclegu w wysokości 10 euro poza granicami kraju. Zarządzenie weszło w życie 8 listopada 2012 r. Kolejnej zmianie regulamin wynagradzania uległ od 1 stycznia 2013 r. Wynagrodzenie kierowców mogło składać również z ryczałtu za noclegi. W rozdziale IV „Wypłacanie innych świadczeń” w § 7 pkt 1 pracownikom z tytułu podróży służbowej przysługiwały diety w wysokości i na zasadach określonych w przepisach ogólnie obowiązujących z wyjątkiem kierowców. Obok diet kierowcom przysługiwał zwrot kosztów noclegów w zryczałtowanej wysokości. Ryczałt nie mógł być niższy niż ryczałt należny pracownikowi na podstawie przepisów o kosztach podróży służbowej na obszarze kraju zatrudnionego w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej. Pracownikowi w podróży służbowej poza granicami kraju, za nocleg przysługiwał zwrot w wysokości stwierdzonej rachunkiem hotelowym, w granicach limitu w załączniku do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 stycznia 2013 r. W razie nieprzedłożenia rachunku za nocleg, przysługiwał ryczałt 15 euro za każdy nocleg. Ustalono wysokość diety za dobę podróży służbowej poza granicami kraju 30 euro. Powód spędzał noclegi w kabinie pojazdu. Powód otrzymywał wynagrodzenie zasadnicze przelewem oraz diety. Sąd Rejonowy ustalił, że należności z tytułu ryczałtów za nocleg nie były regulowane i pracodawca nie rozliczył też należności za nadgodziny. Na podstawie opinii biegłego ustalił liczbę godzin nadliczbowych oraz kwoty ryczałtu za nocleg ustalone według zasad wynikających z przepisów dotyczących podróży służbowych za granicą dla pracowników sfery budżetowej. Suma ryczałtów wynosiła 32.006,05 zł. Sąd Rejonowy roszczenia powoda uznał za zasadne. Podstawą zasądzenia ryczałtów noclegowych był art. 21a ustawy z 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców w związku z art. 2 pkt 8 tej ustawy i przepisami art. 77 § 3-5 k.p. oraz wykładnia przyjęta w uchwale Sądu Najwyższego z 12 czerwca 2014 r., II PZP 1/14, także w wyroku Sądu Najwyższego z 4 września 2014 r., I PK 7/14. W spornym okresie od 4 czerwca 2012 r. do 31 maja 2013 r. powód odbył liczne podróże zagraniczne, za które otrzymywał od pracodawcy dietę w ujednoliconej wysokości 40 euro. Nie otrzymał ryczałtów za nocleg. W regulaminie wynagradzania z 21 marca 2008 r. brak było uregulowań dotyczących ryczałtów za noclegi. Po zmianie 8 listopada 2012 r. przewidziano ryczałt za nocleg, który nie mógł być niższy niż ryczałt z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju zatrudnionego w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej. Od 8 listopada 2012 r. dieta wynosiła 30 euro a ryczał 10 euro poza granicami kraju. Powód nie otrzymał wypowiedzenia zmieniającego w tym zakresie. Warunki wynagrodzenia powoda wynikały z umowy o pracę oraz kolejnych aneksów wprowadzających modyfikacje w zakresie wynagrodzenia zasadniczego. Na drukach zawierających rozliczenia zagranicznej podróży służbowej pracodawca nie dokonywał rozróżnienia na kwotę diety i ryczałtu za nocleg. Przez cały sporny okres powód otrzymywał tą sama stawkę, którą traktował jako stawkę diety. Nadto pozwany pracodawca od początku procesu konsekwentnie wyrażał pogląd, że prawo do ryczałtu za noclegi powodowi nie przysługuje z uwagi na zapewniony bezpłatny nocleg w przystosowanej do tego kabinie samochodu. Sąd Rejonowy zauważył, iż przepisy wewnętrzne do 8 listopada 2012 r. w ogóle nie przewidywały ryczałtów za noclegi, a tylko dietę 40 euro. Od 8 listopada 2012 r. dietę ustalono na 30 euro a ryczałt za nocleg na 10 euro. Uregulowanie to było mniej korzystne dla powoda, gdyż ograniczało dietę z 40 do 30 euro i przewidywało mniej korzystne niż powszechnie obowiązujące przepisy uregulowanie w przedmiocie należnego kierowcy ryczałtu za noclegi. Pomimo zmian treści regulaminu wynagradzania od 8 listopada 2012 r. powód nie otrzymał wypowiedzenia zmieniającego w tym przedmiocie. Z dniem 8 listopada 2012 r. nie nastąpiło zawarcie, nawet w sposób dorozumiany, porozumień modyfikujących treść indywidualnych stosunków pracy. Nowe regulacje jako mniej korzystne winny ulec modyfikacji w drodze wypowiedzenia zmieniającego. W aktach osobowych powoda znajdują się oświadczenia opatrzone jego podpisem, których treść potwierdza zapoznanie się pracownika z treścią regulaminu wynagradzania. Sąd jednak nie uznał tych dokumentów za wiarygodne, gdyż nie są opatrzone datą. Nie uznał też argumentacji pozwanej jakoby wypłacana dieta obejmowała zarówno kwotę tzw. strawnego jak i ryczałtu za noclegi, ani w umowie o pracę ani w innym dokumencie, w formie oświadczenia pracownika nie zostało wskazane, że diety stanowią również ekwiwalent wydatków za noclegi. Podstawą określenia wysokości ryczałtów były zatem przepisy rozporządzeń wykonawczych do art. 77 § 2 k.p. – z 19 grudnia 2002 r. i z 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podroży służbowej. Zapewnienie kierowcy samochodu ciężarowego odpoczynku nocnego w kabinie pojazdu nie stanowi zapewnienia bezpłatnego noclegu. Uregulowanie mniej korzystne (art. 9 § 2 k.p.) nie mogły wyłączyć prawa do ryczałtu za noclegi na podstawie przepisów powszechnych. Nawet, gdy kierowca nie pokrywa faktycznie kosztów noclegu, ponieważ korzysta z kabiny pojazdu i w związku z tym nie przedstawia rachunku za hotel, należy mu się ryczałt.
Już dziś zamów dostęp
do IFK Platforma Księgowych i Kadrowych
- Codzienne aktualności prawne
- Porady i artykuły z najpopularniejszych czasopism INFOR wraz z bieżącymi wydaniami
- Bogatą bibliotekę materiałów wideo
- Merytoryczne dodatki, ściągi, plakaty
