11.10.2023

Wyrok NSA z dnia 11 października 2023 r., sygn. II OSK 1126/22

Dnia 11 października 2023 r. Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Tomasz Bąkowski Sędziowie: Sędzia NSA Paweł Miładowski (spr.) Sędzia del. WSA Grzegorz Antas po rozpoznaniu w dniu 11 października 2023 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Prezydenta Miasta Poznania od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 16 lutego 2022 r., sygn. akt II SA/Po 258/21 w sprawie ze skargi J. K. na czynność Prezydenta Miasta Poznania z dnia 23 września 2020 r., nr MKZ-X.4125.5.17.2020.C w przedmiocie odmowy wykreślenia z ewidencji zabytków oddala skargę kasacyjną.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 16 lutego 2022 r., sygn. akt II SA/Po 258/21, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu uchylił zaskarżony akt/czynność Prezydenta Miasta Poznania z dnia 23 września 2020 r., nr MKZ-X.4125.5.17.2020.C, o odmowie wykreślenia budynków położonych przy ul. [...] (dz. nr [...] i [...]) w Poznaniu z Gminnej Ewidencji Zabytków miasta Poznania.

Sąd stwierdził, że przedmiotowa skarga jest dopuszczalna (art. 3 § 2 pkt 4 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi; Dz. U. z 2022 r. poz. 329, zwanej dalej "p.p.s.a.") oraz wyjaśnił z jakich względów (art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmienionej następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełniona Protokołem nr 2; Dz. U. z 1993 r. Nr 61 poz. 284 ze zm.) podjął postępowania sądowe przed rozpoznaniem pytania prawnego przez Trybunał (P 12/18). W związku z tym zachodziły podstawy do merytorycznego rozpoznania skargi przez Sąd Administracyjny poprzez dokonanie rozproszonej kontroli badania konstytucyjności ustaw z Konstytucją, tj. zgodności art. 22 ust. 5 pkt 3 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. 2018 r. poz. 2067), zwanej dalej "u.o.z.", z art. 64 ust. 1 i ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP oraz z art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z dnia 20 marca 1952 r. (Dz. U. z 1995 r. Nr 36 poz. 175 ze zm.). Przy tej ocenie Sąd uwzględnił art. 8 ust. 1, art. 178, art. 188 pkt 1, Konstytucji RP, poglądy orzecznicze oraz zgodne stanowiska Rzecznika Praw Obywatelskich, Sejmu RP oraz Prokuratora Generalnego, iż art. 22 ust. 5 pkt 3 u.o.z. w zakresie, w jakim umożliwia ujęcie w gminnej ewidencji zabytków nieruchomości wyznaczonej bez zapewnienia właścicielowi gwarancji ochrony jego praw przed dokonaniem takiego ujęcia, jest niezgodny z art. 64 ust. 1 i ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji oraz z art. 1 Protokołu nr 1 do ww. Konwencji. W konsekwencji Sąd uznał, że w niniejszej sprawie mamy do czynienia z oczywistą niekonstytucyjności przepisu ustawy, ponieważ ustawodawca unormował omawianą dziedzinę rejestru zabytków, ale dokonał tego w sposób niepełny z perspektywy norm konstytucyjnych (tzw. pominięcie prawodawcze). Dokonana w 2010 r. nowelizacja ustawy wprowadziła istotne zmiany zmieniając charakter gminnej ewidencji zabytków. Na skutek tych zmian na inwestora nałożono szereg obowiązków, podczas gdy dokonując wpisu do gminne ewidencji zabytków żaden z organów nie prowadzi postępowania dowodowego w rozumieniu K.p.a., a właściciel nieruchomości nie bierze udziału w tych czynnościach na żadnym ich etapie, co zaś oznacza, iż pozbawiony jest on możliwości uczestniczenia w czynnościach dotyczących meritum wpisu, tj. charakteru nieruchomości i zasadności włączenia jej do gminnej ewidencji zabytków. Powyższego nie zmienia fakt, iż właściciel nieruchomości może dochodzić swoich praw jedynie na drodze postępowania określonego w art. 3 § 2 pkt 4 w związku z art. 52 § 3 p.p.s.a., tak jak uczynił to skarżący w niniejszej sprawie. Powyższe nie zmienia jednak faktu, iż kontrola ta ma wyłącznie charakter następczy i jak słusznie wskazał Prokurator może być ona niewystarczająca. Ponadto mając na uwadze to, że sąd administracyjny na podstawie art. 106 § 3 p.p.s.a. może tylko przeprowadzić uzupełniające postępowanie dowodowe oraz to, że ochrona własności i innych praw majątkowych nie ma charakteru absolutnego, a jej ograniczenia są dopuszczalne z zachowaniem warunków przewidzianych w art. 31 ust. 3 oraz art. 64 ust. 2 i ust. 3 Konstytucji RP, tj. na podstawie ustawy i z poszanowaniem zasad równości oraz proporcjonalności, Sąd I instancji stwierdził, że o ile ewidencję zabytków można uznać za przydatną to, jednocześnie, norma stanowiąca podstawę wpisu nie spełnia warunku proporcjonalności. Dlatego, zdaniem Sądu, nałożone przez art. 22 ust. 5 pkt 3 u.o.z. na właściciela nieruchomości ciężary i ograniczenia są nadmierne, nieadekwatne do realizowanego celu, ponieważ właściciel nieruchomości wpisanej do gminnej ewidencji zabytków nie ma zapewnionych de facto gwarancji proceduralnych.

ikona kłódki
Treści dostępne dla abonentów IFK Platformy Księgowych i Kadrowych

Już dziś zamów dostęp
do IFK Platforma Księgowych i Kadrowych

  • Codzienne aktualności prawne
  • Porady i artykuły z najpopularniejszych czasopism INFOR wraz z bieżącymi wydaniami
  • Bogatą bibliotekę materiałów wideo
  • Merytoryczne dodatki, ściągi, plakaty
Kup dostęp
Powiązane dokumenty