Postanowienie SN z dnia 6 czerwca 2023 r., sygn. II UZ 38/23
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Krzysztof Staryk (przewodniczący)
SSN Halina Kiryło
SSN Romualda Spyt (sprawozdawca)
w sprawie z odwołania E. Sp. z o. o. z siedzibą w W.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych III Oddziałowi w Warszawie
z udziałem J. S.
o podleganie ubezpieczeniom społecznym,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w dniu 6 czerwca 2023 r.,
zażalenia odwołującej się Spółki na wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie
z dnia 7 grudnia 2022 r., sygn. akt III AUa 1458/21,
oddala zażalenie.
UZASADNIENIE
Decyzją z dnia 22 grudnia 2020 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych III Oddział w Warszawie, na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1, w związku z art. 4 pkt 2 lit. a, art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1, art. 13 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2022 r., poz. 1009 ze zm.; dalej także jako ustawa systemowa) w związku z art. 58 § 1 i 2 k.c. stwierdził, że J. S. podlega od 3 kwietnia 2018 r. „do nadal” obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu jako pracownik u płatnika składek E. sp. z o.o. z tytułu wykonywania umowy o pracę zawartej z E.1 Sp. z o.o.
Odwołanie od powyższej decyzji złożyła E. sp. z o.o., domagając się jej uchylenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania organowi rentowemu z uwagi na wydanie decyzji z rażącym naruszeniem przepisów o postępowaniu, a w razie nieuchylenia - o zmianę decyzji poprzez przyjęcie, że ubezpieczona nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu w spółce E. sp. z o.o.
Postanowieniem z dnia 10 maja 2021 r. Sąd Okręgowy w Warszawie uchylił zaskarżoną decyzję i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych III Oddziałowi w Warszawie. Sąd Okręgowy uznał, że zaskarżona decyzja organu rentowego podlegała uchyleniu na podstawie art. 477§ 2 k.p.c. Sąd zwrócił uwagę, że decyzja ustalająca podleganie ubezpieczeniom społecznym spełnia przesłankę z art. 477 § 2 k.p.c., bowiem ma charakter decyzji nakładającej na ubezpieczonego zobowiązanie publicznoprawne w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym. Zobowiązaniem tym, w sytuacji faktycznej zaistniałej w przedmiotowej sprawie, jest stwierdzenie, że ubezpieczoną i E. sp. z o.o. łączy stosunek prawny identyczny jak pracownika i płatnika składek, pomimo faktycznego braku jakiejkolwiek umowy stanowiącej tytuł do objęcia ubezpieczeniami społecznymi w rozumieniu art. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. W ocenie Sądu Okręgowego, decyzja o podleganiu ubezpieczeniom społecznym ze swojej istoty jest decyzją nakładającą na ubezpieczonego zobowiązanie w rozumieniu art. 477 § 2 k.p.c. Dyspozycji tego przepisu nie sposób bowiem zawęzić jedynie do decyzji stwierdzających obowiązek ubezpieczonego do zwrotu wypłaconego świadczenia bądź uiszczenia innych należności publicznoprawnych z zakresu ubezpieczeń społecznych. Ustawodawca, posługując się zwrotem o nałożeniu zobowiązania, objął zakresem przepisu także decyzje stwierdzające istnienie określonego zobowiązania po stronie ubezpieczonego, a nie tylko decyzje stwierdzające obowiązek uiszczenia określonego świadczenia. Sąd Okręgowy wskazał, że przesłanką z art. 477 § 2 k.p.c. warunkującą możliwość uchylenia decyzji organu rentowego jest jej wydanie z rażącym naruszeniem przepisów o postępowaniu przed organem rentowym. Sąd podkreślił, że ubezpieczoną i E. sp. z o.o. nie łączył żaden stosunek prawny. Ubezpieczona jako pracownik była natomiast zatrudniona w E.1 sp. z o.o. i to właśnie ten podmiot jako płatnik składek dokonał zgłoszenia jej do ubezpieczeń społecznych. Sąd Okręgowy podzielił zapatrywanie organu rentowego, że E. sp. z o.o. oraz E.1 sp. z o.o. pozostają w ścisłych relacjach biznesowych, a jednocześnie E. sp. z o.o. jest większościowym udziałowcem E.1 sp. zo.o. Skoro organ rentowy zdecydował się na określenie jako zobowiązanego pracodawcy większościowego udziałowca spółki kapitałowej, którego z ubezpieczoną nie łączyła jakakolwiek umowa, to dokonując ustaleń w tym zakresie, powinien przeprowadzić postępowanie administracyjne z udziałem wszystkich podmiotów zainteresowanych, a więc ubezpieczonej, „formalnego” pracodawcy – E.1 sp. z o.o. oraz „rzekomego” pracodawcy – E. sp. z o.o. W ocenie Sądu Okręgowego, organ rentowy powinien uprzednio ocenić umowę łączącą ubezpieczoną z E.1 sp. z o.o. i ewentualnie stwierdzić niepodleganie ubezpieczeniom społecznym u tego płatnika składek, a dopiero następczo ustalić podmiot, który łączy z ubezpieczoną zobowiązanie do objęcia ubezpieczeniami społecznymi. Natomiast organ rentowy na skutek kontroli przeprowadzonej w podmiocie trzecim, bez udziału podmiotu, z którym ubezpieczona miała podpisaną umowę o pracę, ustalił, że to ten właśnie podmiot kontrolowany jest pracodawcą ubezpieczonej, bez analizy dokumentów źródłowych będący podstawą zgłoszenia ubezpieczonej przez płatnika składek E.1 sp. z o.o. W ocenie Sądu Okręgowego, organ rentowy w toku prowadzonego postępowania administracyjnego dopuścił się rażącego naruszeniem przepisów o postępowaniu przed tym organem, w szczególności uchybił art. 28 k.p.a. oraz art. 38 ust. 1 w związku z art. 83a ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Podkreślił, że stroną postępowania administracyjnego jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek (art. 28 k.p.a.). Natomiast jeżeli w związku z przeprowadzonym postępowaniem wyjaśniającym lub kontrolą wykonywania przez płatników składek obowiązków z zakresu ubezpieczenia społecznego zachodzi konieczność wydania decyzji, o której mowa w art. 83 ust. 1 pkt 1a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, Zakład wydaje decyzję podmiotowi zgłaszającemu ubezpieczonych do ubezpieczeń społecznych oraz płatnikowi składek ustalonemu przez Zakład (art. 38 ust. 1 tej ustawy). Brak w postępowaniu administracyjnym podmiotu zdefiniowanego jako strona postępowania stanowi rażące uchybienie przepisów o postępowaniu i uzasadnia uchylenie zaskarżonej decyzji. Dokonując ustalenia podlegania ubezpieczeniom społecznym ubezpieczonego u konkretnego pracodawcy, a w konsekwencji ustalenia płatnika składek, organ rentowy powinien objąć postępowaniem administracyjnym wszystkie zainteresowane podmioty, a więc ubezpieczoną, podmiot zgłaszający ubezpieczoną E.1 sp. z o.o. oraz podmiot ustalony jako płatnik składek E. sp. z o.o. Wszystkie te podmioty powinny być również wskazane w decyzji jako strony postępowania administracyjnego, a co bardziej istotne, powinny zostać objęte czynnościami wyjaśniającymi prowadzonymi przez organ rentowy, co ZUS pominął, wydając zaskarżoną decyzję jedynie wobec ustalonego płatnika składek. Czynności tych nie można sanować na etapie postępowania sądowego, gdyż nie daje ono możliwość wprowadzenia dodatkowego podmiotu jako strony postępowania administracyjnego. Sytuacji pracodawcy E.1 sp. z o.o. w postępowaniu administracyjnym nie zmienia możliwość zastosowania przez sąd ubezpieczeń społecznych art. 477 § 2 k.p.c. Wskazane przez sąd uchybienia w postępowaniu administracyjnym nie zostaną usunięte przez zawiadomienie pracodawcy o toczącym się procesie. Skoro organ rentowy kwestionuje główne zobowiązanie płatnika składek wynikające z umowy o pracę, to zgodnie z powołanym art. 38 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych zachodzi konieczność wydania decyzji, o której mowa w art. 83 ust. 1 pkt 1a tej ustawy, przede wszystkim wobec podmiotu zgłaszającego ubezpieczonego do ubezpieczeń społecznych.
Już dziś zamów dostęp
do IFK Platforma Księgowych i Kadrowych
- Codzienne aktualności prawne
- Porady i artykuły z najpopularniejszych czasopism INFOR wraz z bieżącymi wydaniami
- Bogatą bibliotekę materiałów wideo
- Merytoryczne dodatki, ściągi, plakaty
