Postanowienie SN z dnia 5 lipca 2023 r., sygn. I KZ 13/23
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Antoni Bojańczyk
w sprawie plut. K. K.,
w przedmiocie stwierdzenia nieważności orzeczenia na podstawie ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (t.j.: Dz. U. z 2021 r. poz. 1693),
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu w dniu 5 lipca 2023 r.,
zażaleń prokuratora IPN i Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Poznaniu (Wydział do Spraw Wojskowych)
na postanowienie Wojskowego Sądu Okręgowego w […]
z dnia 14 lutego 2023 r., sygn. akt Ko 1/23,
o nieuwzględnieniu wniosku o uznaniu za nieważny wyroku nr 318 b. Wojskowego Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 20 września 1945 r., sygn. akt O. 344/45,
na podstawie art. 437 § 1 k.p.k.
p o s t a n o w i ł
utrzymać w mocy zaskarżone postanowienie.
UZASADNIENIE
Wojskowy Sąd Okręgowy w […], postanowieniem z dnia 14 lutego 2023r., sygn. akt Ko 1/23, na podstawie art. 1 ust. 1, art. 2 ust. 1 i 2 oraz art. 3 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (t.j.: Dz. U. z 2021 r. poz. 1693) (dalej: ustawa lutowa) nie uwzględnił wniosku prokuratora IPN w Poznaniu z dnia 2 stycznia 2023 r. (sygn. akt Ns […]) o uznanie za nieważny wyroku nr 318 b. Wojskowego Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 20 września 1945 r., sygn. akt O. 344/45, skazującego plut. K. K. s. J. za przestępstwa z art. 95 k.k.W.P., art. 97 § 1 k.k.W.P., art. 102 § 2 i 4 k.k.W.P. oraz art. 103 k.k.W.P. na karę łączną 8 lat więzienia, którą na mocy dekretu o amnestii z dnia 2 sierpnia 1945 r. złagodzono do kary 3 lat więzienia.
W uzasadnieniu postanowienia sąd zaznaczył, że skazany K. K. został aresztowany już w dniu 8 sierpnia 1945 r. i odbywał orzeczoną karę do dnia 22 marca 1947 r. (razem 1 rok 7 miesięcy i 14 dni), a został zwolniony na skutek postanowienia b. Sądu Okręgowego III w Poznaniu z dnia 14 marca 1947 r. (sygn. akt O 344/45) o zastosowaniu amnestii i złagodzeniu wykonywanej kary więzienia do 1 roku i 6 miesięcy oraz zarządzeniu natychmiastowego zwolnienia skazanego. K. K. zmarł […] r.. Następnie wskazał, że – po pierwsze – K. K. został skazany za szereg wypowiedzi wygłoszonych rzekomo wobec kilku żołnierzy z jego ówczesnej […] WP w okresie od marca 1945 r. do 8 lipca 1945 r., sprowadzających się do krytyki nowego ustroju, dokładnie opisanych w wyroku na k. 8-9 akt. Żadne inne zachowania nie zostały skazanemu przypisane. Powołując się na utrwaloną linię orzeczniczą SN (i także SA) uznał, że samo werbalne krytykowanie zasad obowiązującego ustroju, panujących stosunków w kraju i ówczesnym WP, działań armii sowieckiej w Polsce, itp. przejawy niezadowolenia z otaczającej rzeczywistości społecznej i politycznej wobec pojedynczych rozmówców nie są uznawane za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, ponieważ nie stanowiły jeszcze takowej „działalności”, mimo że narażały wtedy na odpowiedzialność karną. Samo skazanie na podstawie przepisów pomyślanych wtedy jako narzędzie do walki z jakimkolwiek oporem wobec nowej władzy także nie oznacza jeszcze, że zachowanie sprawcy można kwalifikować jako spełniające kryteria art. 1 ust. 1 ustawy lutowej. Odnosząc się do przedstawionego przez prokuratora IPN postanowienia Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 21 grudnia 2020 r., II AKz 469/20, wskazał zaś, że „sama niesprawiedliwość, nawet rażąca, orzeczenia historycznego nie oznacza jeszcze w żadnej mierze, aby można było podobne zachowania traktować jako aż działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego. W oczywisty sposób nie chodzi tu przy tym o akceptowanie przeszłych wyroków skazujących przez aktualny wymiar sprawiedliwości, a o to, że uchylenie tego rodzaju niesprawiedliwych orzeczeń powinno następować w trybach wskazanych w k.p.k.”. Po drugie wskazał, że z zachowanych akt sprawy wynika, że K. K. w czasie śledztwa i procesu stanowczo zaprzeczał depozycjom przesłuchanych świadków oskarżenia i zaprzeczał, aby przypisane mu wypowiedzi rzeczywiście wypowiedział. Wskazał też przy tym, że świadkowie pomawiają go z zemsty za jego zachowania wobec nich przedsiębrane z powodu pełnienia służby wojskowej, gdzie raportował przełożonym o ich zachowaniach. Te okoliczności nie zostały zaś w żaden sposób sprawdzone, nawet przesłuchiwani świadkowie nie zostali o to zapytani. Świadkowie oskarżenia wskazali także na innych żołnierzy, w tym oficerów, rzekomo obecnych podczas wygłaszania krytycznych wypowiedzi przez K. K., ale nie zostali oni w ogóle przesłuchani. W ocenie sądu okoliczności te wskazują, że bardzo prawdopodobne było w tej sprawie, że oskarżenie i proces został sfingowany poprzez oparcie go na fałszywych pomówieniach, a skazany nie popełnił żadnego z przypisanych czynów i nie dopuścił się opisanych w wyroku z 1945 r. zachowań. W tej sytuacji – zdaniem sądu – tym bardziej nie było żadnych podstaw do stosowania wobec tego orzeczenia skazującego specjalnego trybu przewidzianego w ustawie lutowej. W końcowej części uzasadnienia zaskarżonego postanowienia sąd dodatkowo za bezsporną uznał okoliczność, że przynajmniej część z opisanych w wyroku skazującym rzekomych wypowiedzi K. K. w ogóle nie wypełniały znamion przypisanych mu przestępstw w postaci publicznego wyszydzania ustroju państwa, publicznego pochwalania faszyzmu albo publicznego nawoływania do wprowadzenia w Polsce ustroju faszystowskiego, publicznego nawoływania do obalenia, poderwania lub osłabienia polskiej władzy państwowej, publicznego nawoływania do czynów skierowanych przeciwko jedności sojuszniczej Państwa Polskiego z państwem z nim sprzymierzonym, a także rozpowszechniania wiadomości mających na celu osłabienie ducha obronnego społeczeństwa, gdyż nie miały w swej treści tychże znamion, albo nie były publiczne, albo nie polegały na rozpowszechnianiu. Wobec powyższego wskazał, że skazanie K. K. tym bardziej było przeprowadzone niezgodnie ze stanem faktycznym i wbrew nawet wtedy obowiązującym przepisom karnym. Za niemożliwe uznał stwierdzenie nieważności wyroku dotyczącego K. K. w trybie przepisów ustawy lutowej, a za konieczne rozważenie przez uprawnione organy możliwości uchylenia tego wyroku w trybie przepisów Kodeksu postępowania karnego.
Już dziś zamów dostęp
do IFK Platforma Księgowych i Kadrowych
- Codzienne aktualności prawne
- Porady i artykuły z najpopularniejszych czasopism INFOR wraz z bieżącymi wydaniami
- Bogatą bibliotekę materiałów wideo
- Merytoryczne dodatki, ściągi, plakaty
