Postanowienie SN z dnia 13 lipca 2021 r., sygn. III PSK 113/21
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Leszek Bielecki
w sprawie z powództwa M. J.
przeciwko U. A.
o ustalenie istnienia stosunku pracy, o wynagrodzenie za pracę, o ekwiwalent za urlop wypoczynkowy, o wydanie świadectwa pracy, o odszkodowanie za niewydanie świadectwa pracy oraz o ryczałt kosztów windykacji jako roszczenie alternatywne,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w dniu 13 lipca 2021 r.,
na skutek skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w R.
z dnia 9 lipca 2020 r., sygn. akt IV Pa (…),
1. odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania,
2. zasądza od strony powodowej dla strony pozwanej kwotę 2.700,00 zł (dwa tysiące siedemset złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa w postępowaniu kasacyjnym.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z 9 lipca 2020 r. w sprawie prowadzonej pod sygn. akt IV Pa (…), Sąd Okręgowy w R. odrzucił apelację powoda M. J. od wyroku Sądu Rejonowego w R. z 6 listopada 2019 r. wydanego w sprawie IV P (…) przeciwko U. A. o ustalenie istnienia stosunku pracy, o wynagrodzenie za pracę, o ekwiwalent za urlop wypoczynkowy, o wydanie świadectwa pracy, o odszkodowanie za niewydanie świadectwa pracy oraz o ryczałt kosztów windykacji jako roszczenie alternatywne – w części dotyczącej zasądzenia ryczałtu kosztów windykacji jako roszczenia alternatywnego, a także oddalił apelację w pozostałej części oraz zasądził od powoda na rzecz strony pozwanej koszty postępowania według norm prawem przypisanych.
Powód zaskarżył powyższy wyrok w całości skargą kasacyjną z dnia 19 września 2019 r. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie: a) art. 353 § 1 k.c. poprzez błędną wykładnię, a to poprzez uznanie że niedopuszczalne jest zawarcie umowy powołującej się na stosowanie odpowiednio przepisów prawa pracy celem należytej ochrony jednej ze stron umowy wykonującej czynności na rzecz drugiej strony na jej ryzyko i koszt, podczas gdy prawidłowa wykładnia przepisu nakazuje uznanie iż dopuszczalne jest w każdej umowie powołanie odrębnych od umowy zasad lub przepisów szczególnych normujących prawa i obowiązki stron a to w celu jednoznacznego określenia w umowie praw i obowiązków stron przy wykonywaniu tej umowy, b) art. 353 § 1 k.p.c. poprzez błędną wykładnię, a to poprzez uznanie iż żądanie spełnienia świadczenia pieniężnego za czynności zbliżone do czynności pracy (lub alternatywnie za czynności pracy) dopuszczalne jest wyłącznie w przypadku zawarcia umowy o pracę podczas gdy prawidłowa wykładnia przepisu wskazuje, że bez względu na fakt zawarcia umowy o pracę lub jej braku możliwym jest dochodzenia roszczeń z tytułu wykonania umowy łączącej strony, c) art. 4 ust. 1 i 2 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (zakaz, pracy niewolniczej ) w związku z art. 353 § 1 k.c. poprzez pominięcie, a to poprzez uznanie iż brak formalnego stosunku pracy pomiędzy stronami niweczy prawo do wynagrodzenia za czynności dokonane na rzecz strony przeciwnej umowy , a w konsekwencji uznanie iż dopuszczalna jest odmowa zapłaty (świadczenia wzajemnego) tylko z tej przyczyny iż strony nie zawarły umowy o pracę, d) art. 45 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej poprzez błędną wykładnie, a to poprzez uznanie iż dla spełnienia kryterium istnienia stosunku pracy koniecznym jest pozostawanie pracownika pod ciągłą, permanentną i rzeczywistą kontrolą pracodawcy podczas gdy zgodnie z utrwalonym poglądem doktryny i judykatury W prawie Unii Europejskiej, przede wszystkim na tle art. 45 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz.U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/2), pojęcie pracownika definiowane jest przez odwołanie się do cech stosunku pracy istniejącego między stronami. W tym kontekście bada się, czy dana osoba bądź podmiot wykonuje przez pewien okres odpłatne świadczenie na rzecz innego podmiotu i czy w jakimś stopniu pozostaje pod jego kierownictwem - tak Trybunał Konstytucyjny w dniu 2 czerwca 2015 r. wyrok pod sygn. akt K 1/13, e) art. 11 k.p. poprzez błędną wykładnię, a to poprzez uznanie iż „ wola stron” jest podstawowym kryterium zawarcia umowy o prace podczas gdy jak wskazuje się w ugruntowanej judykaturze - przykładowo Sąd Najwyższy w wyroku sygn. akt I PK 311/07 oceniając sprawę na podstawie art. 22 § 1 i § 11 k.p. bada, czy faktycznie wykonywana praca (zatrudnienie), co do której powód twierdzi, że była wykonywana na warunkach charakterystycznych dla stosunku pracy, odpowiada wskazanym w art. 22 § 1 k.p. cechom stosunku pracy. Jeśli stwierdzi, że tak jest, to uznaje istnienie stosunku pracy bez względu na to, czy strony formalnie zawarły jakąkolwiek umowę, a także bez względu na to jak ją nazwały. Artykuł 22 k.p. w § 1 i § 11 obejmuje także sytuację, w której praca odpowiadająca cechom stosunku pracy, została objęta formalnie umową wiążącą jej wykonawcę z innym podmiotem niż pracodawca, na którego rzecz praca ta była faktycznie wykonywana. Z punktu widzenia art. 22 § 1 i § 11 k.p. istotne jest bowiem jedynie to, czy faktycznie była ona świadczona w warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p. Kwestią wtórną i nieobjętą art. 22 § 1 i § 11 k.p. jest natomiast ocena skutków prawnych określenia umowy, na podstawie której była wykonywana praca, inną nazwą niż „umowa o pracę” lub formalnego jej ukształtowania jako umowy cywilnoprawnej. W tym ostatnim przypadku art. 22 k.p. stwierdza jedynie w § 12, że nie jest dopuszczalne zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną przy zachowaniu warunków wykonywania pracy, określonych w § 1. (...). Istotnym jest przy tym iż jak wskazano w w/w wyroku - należy stwierdzić, że zarzut naruszenia art. 353 § 1 k.c., „przez odmowę decydowania stron stosunku prawnego o ułożeniu stosunku prawnego według swojego uznania, przy obopólnej akceptacji ustalonych zasad i wywodzeniu przez obie strony korzyści materialnych bez kolizji z obowiązującym prawem” jest bezpodstawny z dwóch względów. Po pierwsze, opiera się na niezgodnym z ustaleniami faktycznymi założeniu, że powódka akceptowała zastępowanie umowy o pracę umowami cywilnoprawnymi, podczas gdy z ustaleń przyjętych w podstawie zaskarżonego wyroku wynika, że podpisywała je, ponieważ w przeciwnym razie nie byłaby zatrudniona. Po drugie, zarzut ten pomija istotę regulacji zawartej w art. 22 § 1 i § 11 k.p., w której świetle sąd może ustalić istnienie stosunku pracy nawet wtedy, gdy strony w dobrej wierze zawierają formalnie umowę cywilnoprawną, lecz jej treść lub sposób jej realizacji odpowiada cechom stosunku pracy, f) art. 22 k.p. - poprzez błędną wykładnię, a to poprzez uznanie iż istnienie stosunku pracy zależne jest od świadczenia jej w siedzibie przedsiębiorcy, pod jego rzeczywistą kontrolą przez cały okres wykonywania pracy podczas gdy prawidłowa wykładnia przepisu wskazuje, że Tradycyjne pojmowanie podporządkowania jako obowiązku wykonywania przez pracownika poleceń pracodawcy ewoluuje w miarę rozwoju stosunków społecznych oraz okoliczności faktycznych i postępu technicznego. W miejsce dawnego systemu ścisłego hierarchicznego podporządkowania pracownika i obowiązku stosowania się do dyspozycji pracodawcy nawet w technicznym zakresie działania, pojawia się nowe podporządkowanie autonomiczne, polegające na wyznaczeniu pracownikowi przez pracodawcę zadań bez ingerowania w sposób ich wykonania. W tymże systemie podporządkowania pracodawca określa godziny czasu pracy i wyznacza zadania, natomiast sposób realizacji tych zadań pozostawiony jest pracownikowi - tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 września 1999 r., I PKN 277/99. Nadto w skutek okoliczności faktycznych takie jak postęp technologiczny czy pandemia możliwe jest wykonywania czynności mających cechy stosunku pracy nawet jeśli czynności te nie są wykonywane w siedzibie lub miejscu pracy zwyczajowo przyjętym, a nadto gdy nie są wykonywane z zachowaniem takich elementów jak lista płac, lista obecności, bieżący kontakt i kontrola pracodawcy, g) art. 5b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych w związku z art. 43.1 k.c. - poprzez wadliwą wykładnię, a to poprzez uznanie iż fakt wystawiania faktur decyduje o nieistnieniu stosunku pracy pomiędzy stronami podczas gdy prawidłowa wykładnia nakazuje uznanie iż o istnieniu stosunku pracy i braku stosunku gospodarczego decyduje to czy zgodnie z umową stron : odpowiedzialność wobec osób trzecich ma ponosić zlecający czynności, świadczenia mają być wykonywane pod jakąkolwiek formą kierownictwa lub nadzoru oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez zlecającego czynności, a wykonujący czynności wskazane w umowie nie ponosi ryzyka gospodarczego.
Już dziś zamów dostęp
do IFK Platforma Księgowych i Kadrowych
- Codzienne aktualności prawne
- Porady i artykuły z najpopularniejszych czasopism INFOR wraz z bieżącymi wydaniami
- Bogatą bibliotekę materiałów wideo
- Merytoryczne dodatki, ściągi, plakaty
