Postanowienie SN z dnia 16 listopada 2021 r., sygn. I USK 250/21
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Korzeniowski
w sprawie z odwołania Z. B.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w Z.
o prawo do emerytury,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w dniu 16 listopada 2021 r.,
skargi kasacyjnej ubezpieczonego od wyroku Sądu Apelacyjnego w (…)
z dnia 16 lipca 2020 r., sygn. akt III AUa (…),
1. odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania,
2. zasądza od Z.B. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. 240 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu kasacyjnym.
UZASADNIENIE
Sąd Apelacyjny w (…) wyrokiem z 16 lipca 2020 r. oddalił apelację ubezpieczonego Z. B. od wyroku Sądu Okręgowego w K. z 4 marca 2020 r., oddalającego jego odwołanie od decyzji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Odział w Z. z 27 listopada 2019 r., odmawiającej mu prawa do wcześniejszej emerytury wobec braku wymaganej pracy w szczególnych warunkach. W uzasadnieniu oddalenia apelacji Sąd wskazał, iż ubezpieczony (skarżący), występując z wnioskiem emerytalnym, przedstawił organowi rentowemu zaświadczenie pracodawcy, że wykonywał pracę na stanowisku „mechanika chłodnika - bieżąca naprawa, remont i konserwacja agregatów chłodniczych” od 1 grudnia 1980 r. do 31 grudnia 1998 r. w warunkach określonych pod poz. 25 działu XIV wykazu B, załącznika do rozporządzenia. Sąd zauważył, iż pracodawca zapewne zamierzał przywołać wykaz A rozporządzenia. Zatem wnioskodawca, musiał wykazać, że stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał bieżącą konserwację agregatów i urządzeń na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie, czyli czynności określone w dziale XIV wykazu A pod poz. 25 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. Praca skarżącego nie odpowiadała tej pozycji wykazu, bowiem nie wykonywał swej pracy na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie, lecz w warsztacie naprawczym, składającym się z kilku pomieszczeń. Z zeznań świadków oraz wyjaśnień ubezpieczonego wynika, że ubezpieczony w spornym okresie zatrudnienia w Przedsiębiorstwie „T.” wykonywał pracę mechanika chłodnictwa, zajmując się bieżącymi naprawami i kapitalnymi remontami agregatów chłodniczych i sprężarek. Bieżące naprawy dokonywane były bezpośrednio na samochodach, zaś kapitalny remont agregatów odbywał się po ich wymontowaniu. Remont agregatów chłodniczych polegał na ich rozebraniu i wymianie części, naprawie sprężarki, wymianie starych części sprężarki na nowe, napełnieniu agregatu gazem freon R12. W ciągu miesiąca każdy z mechaników wykonywał 2 remonty kapitalne agregatów chłodniczych. Przy remontach wykonywano również lutowanie i spawanie. Spawanie i lutowanie przy jednym agregacie chłodniczym zajmowało 6-7 godzin. Wymiana freonu, łącznie ze sprawdzeniem szczelności, trwała ok. 3 dniówki robocze. W agregatach chłodniczych była jedna sprężarka. W firmie byli pracownicy, którzy specjalizowali się w wykonywaniu poszczególnych napraw. Jeden z pracowników zajmował się tylko remontem silników spalinowych. Odwołujący był specjalistą ds. sprężarek i zajmował się bardziej skomplikowanymi naprawami sprężarek, wymianą dławic, czyli uszczelnianiem wału korbowego. Naprawiał on całe agregaty chłodnicze. Otrzymywał je w ilości dwóch w miesiącu oraz ok. 30 sprężarek. Skarżący w apelacji stwierdził, że na stanowisku mechanika chłodnictwa (chłodnika) wykonywał czynności przynależne różnym pracom w szczególnych warunkach wymienionym w dziale IV pod poz. 39 i w dziale XIV pod poz. 25 i poz. 9 wykazu A załącznika do rozporządzenia. Określając w ten sposób rodzaj wykonywanej przez siebie pracy domagał się w istocie utworzenia w drodze wykładni prawa norm ustalających stanowiska pracy w szczególnych warunkach - poza wykazem ustalonym przez prawo - tylko ze względu na podobieństwo czynności wykonywanych na stanowiskach pracy niewymienionych w wykazach, tymczasem Sąd Najwyższy trafnie zauważa, że za niedopuszczalną należy uznać wykładnię § 1 ust. 1 w związku z § 4-15 oraz poszczególnych pozycji wykazów stanowiących załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. prowadzącą do podmiotowego rozszerzenia uprawnień do emerytury w wieku obniżonym. Ze względu na prawotwórczy charakter tego wykazu, nie jest możliwe konstruowanie prac wykonywanych w warunkach szczególnych poza wykazem, załącznikiem do rozporządzenia. Każda praca określana jako praca w warunkach szczególnych musi odpowiadać jednemu konkretnemu punktowi działu wykazu stanowiącego załącznik do rozporządzenia. Nie określa rodzaju pracy świadczonej w szczególnych warunkach zestawienie różnych prac przewidzianych w różnych działach i pod różnymi pozycjami wykazu. Nie jest pracą w warunkach szczególnych praca na stanowisku, na którym każda z wykonywanych czynności przypisana jest innej pozycji wykazu-załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. Praca wykonywana w szczególnych warunkach nie może być zlepkiem, kompilacją czynności opisywanych w oddzielnych punktach wykazu. Ostatecznie praca na stanowisku niewymienionym w wykazie prac wykonywanych w szczególnych warunkach nie jest pracą wykonywaną w warunkach szczególnych, która uprawnia do wcześniejszej emerytury, choćby wykonywane były na tym stanowisku różne czynności przypisane pracom w takich warunkach, lecz dla innych stanowiskach. Odnosząc się zaś do twierdzenia, iż ubezpieczony wykonywał w spornym okresie pracę wymienioną w dziale IV pkt 39 wykazu A (czyli pracę przy naprawie aparatów po produktach toksycznych) Sąd zwrócił uwagę, że konieczny jest bezpośredni związek wykonywanej pracy z procesem technologicznym właściwym dla danej pracy w określonym dziale gospodarki (por. wyroki Sądu Najwyższego: z 16 czerwca 2009 r., I UK 20/09 i I UK 24/09; z 1 czerwca 2010 r., II UK 21/10; z 19 maja 2011 r., III UK 174/10; z 19 marca 2012 r., II UK 166/11 i z 14 marca 2013 r., I UK 547/12). Usystematyzowanie prac o znacznej szkodliwości i uciążliwości w oddzielnych działach zostało powiązane z przypisaniem poszczególnych stanowisk pracy odpowiednim gałęziom gospodarki (np. dział IV - prace w chemii, dział VIII - prace w transporcie i łączności, Dział X - prace w rolnictwie i przemyśle rolno - spożywczymi). Nie jest to przypadkowe, gdyż konkretne stanowisko narażone jest na ekspozycję na czynniki szkodliwe w stopniu mniejszym lub większym, w zależności od tego, w którym dziale przemysłu jest umiejscowione. W określeniu rodzaju pracy uzasadniającej prawo do świadczeń na zasadach rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. chodzi więc wyłącznie o pracę określoną w jego § 4-15, a konkretnie pod odpowiednią pozycją wykazu-załącznika oraz o wykonywanie takiej pracy na stanowisku przypisanym do działu przemysłu umieszczonego w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia. Nie można uznać, że wykonywanie tylko poszczególnych czynności przypisanych pracom w różnych działach przemysłu powoduje takie samo narażenie na działanie szkodliwych czynników, jakiemu podlegają pracownicy danego działu. Ubezpieczony nie pracował w przedsiębiorstwie ulokowanym w branży chemicznej (dział IV), lecz w przedsiębiorstwie transportowym (dział VIII). W orzecznictwie sądowym dopuszcza się odstępstwa od przyporządkowania branżowego, o ile wykonujący byli narażeni na tożsame czynniki szkodliwe (por. orzeczenia Sądu Najwyższego w sprawach: II UK 368/13, I UK 45/16). W świetle przedstawionych zaś wyżej dowodów ubezpieczony w spornym okresie zajmował się naprawami i remontami agregatów chłodniczych i sprężarek. Podczas tych prac zapewne dochodziło do kontaktu z gazem freon, tym niemniej jednak wnioskodawca nie przedstawił przekonujących dowodów, że stale i w pełnym wymiarze czasu pracy był narażony na czynniki szkodliwe właściwe zatrudnieniu przy „oczyszczaniu albo naprawie aparatów lub pojemników (np. cystern, zbiorników itp.) po produktach toksycznych, żrących i parzących ...” (dział IV, poz. 39 wykazu A). Tylko na marginesie należy zwrócić uwagę, że agregaty chłodnicze (nawet jeżeli technologicznie wykorzystują freon), to jednak z przeznaczenia nie są aparatami lub pojemnikami po produktach toksycznych, żrących i parzących. Zatem pracy mechanika chłodnictwa nie można zrównywać z pracą mechanika zajmującego się oczyszczaniem albo naprawą aparatów lub pojemników (np. cystern, zbiorników itp.) po produktach toksycznych, żrących i parzących oraz pracami wewnątrz cystern, kotłów, zbiorników, aparatów i kanałów technologicznych. Trzeba zatem powtórzyć za Sądem Najwyższym (analizującym charakter czynności wykonywanych na stanowisku mechanika chłodnictwa), że nie jest wobec tego trafne stwierdzenie, że ubezpieczony w ramach swoich obowiązków stale i w pełnym wymiarze czasu pracy był narażony na działanie tych samych czynników, na które narażeni byli pracownicy zatrudnieni przy pracach wymienionych w dziale IV pod poz. 11, jako produkcja gazów technicznych i napełnianie butli gazami technicznym, dziale IV, pod poz. 19, jako przetwórstwo, magazynowanie, przepompowywanie, przeładunek, transport oraz dystrybucja ropy naftowej i jej produktów, dziale IV pod poz. 38, jako prace antykorozyjne i termoizolacyjne urządzeń i instalacji technicznych, pod poz. 39, jako oczyszczanie albo naprawiania aparatów lub pojemników (np. cystern, zbiorników itp.) pop produktach toksycznych, żrących i parzących oraz prace wewnątrz cystern, kotłów, zbiorników, aparatów i kanałów technologicznych, dziale XIV pod poz. 12, jako prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowodorowym oraz działu XIV pod poz. 25, jako bieżąca konserwacja agregatów i urządzeń oraz prace budowlano-montażowe i budowlano- remontowe na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie A, załączniku do rozporządzenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z 26 marca 2013 r., I UK 549/12).
Już dziś zamów dostęp
do IFK Platforma Księgowych i Kadrowych
- Codzienne aktualności prawne
- Porady i artykuły z najpopularniejszych czasopism INFOR wraz z bieżącymi wydaniami
- Bogatą bibliotekę materiałów wideo
- Merytoryczne dodatki, ściągi, plakaty
