Wyrok SN z dnia 16 marca 2023 r., sygn. III USKP 38/22
Interpretacja i stosowanie art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej w kontekście osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą powinny uwzględniać specyfikę tej działalności, w tym stopień aktywności zawodowej w okresie zdolności do pracy w porównaniu do okresu niezdolności do pracy. W przypadku ograniczenia aktywności do czynności sporadycznych, incydentalnych i wymuszonych, takich jak podpisywanie dokumentów, nie powinno to prowadzić do utraty prawa do zasiłku. W konsekwencji, decyzje dotyczące prawa do zasiłku chorobowego i obowiązku zwrotu nienależnie pobranych świadczeń powinny być podejmowane z uwzględnieniem tych czynników.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Maciej Pacuda (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Bohdan Bieniek
SSN Halina Kiryło
w sprawie z odwołania A. Ż. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w Legnicy o zasiłek chorobowy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w dniu 16 marca 2023 r., skargi kasacyjnej odwołującej się od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Legnicy z dnia 23 lutego 2021 r., sygn. akt V UA 24/20,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu w Legnicy do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Legnicy wyrokiem z dnia 3 lipca 2020 r. zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w Legnicy z dnia z 15 kwietnia 2019 r. i zmieniającą ją decyzję z dnia 5 czerwca 2019 r. w ten sposób, że przyznał ubezpieczonej A. Ż. prawo do zasiłku chorobowego za okresy: od dnia 6 listopada 2017 r. do dnia 13 grudnia 2017 r., od dnia 7 marca 2018 r. do dnia 16 kwietnia 2018 r. oraz od dnia 27 czerwca 2018 r. do dnia 27 lipca 2018 r. i ustalił, że ubezpieczona nie jest zobowiązana do zwrotu świadczeń z tytułu zasiłku chorobowego pobranych za wyżej wymienione okresy wraz z odsetkami (pkt I), a nadto zmienił decyzję organu rentowego z dnia 17 kwietnia 2019 r. w ten sposób, że przyznał ubezpieczonej prawo do zasiłku chorobowego za okres od dnia 9 października 2018 r. do dnia 15 października 2018 r. (pkt II), zmienił decyzję organu rentowego z dnia 17 kwietnia 2019 r. w ten sposób, że przyznał ubezpieczonej prawo do zasiłku chorobowego za okres od dnia 14 stycznia 2019 r. do dnia 21 stycznia 2019 r. (pkt III) oraz zasądził od organu rentowego na ubezpieczonej kwotę 540 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt IV).
Sąd Rejonowy ustalił, że ubezpieczona przez 13 lat, to jest do 2015 r., pracowała w bankowości. Od lutego 2014 r. leczyła się psychiatrycznie po napadzie z bronią w placówce bankowej […], w której była kierownikiem. Zdarzenie to zostało uznane za wypadek przy pracy. Wskutek tego zdarzenia ubezpieczona przeżyła załamanie nerwowe. Po zakończeniu okresu pobierania zasiłku chorobowego próbowała wrócić do pracy, jednak jej choroba od czasu do czasu wracała. Ubezpieczona cierpiała na depresję będącą efektem zespołu pourazowego, napady histerii, uczucie nacisków w głowie, myśli samobójcze. Napady choroby były niespodziewane. W 2016 r. ubezpieczona przebywała w szpitalu psychiatrycznym. Nadto przez pół roku korzystała ze świadczenia rehabilitacyjnego. Ponieważ placówka bankowa, w której ubezpieczona była zatrudniona, została zlikwidowana, rozpoczęła ona prowadzenie działalności gospodarczej i zaczęła jeździć do Niemiec jako opiekunka osób starszych. Z uwagi na stan zdrowia, będący konsekwencją przeżytego napadu, nie była bowiem w stanie przejść rozmowy kwalifikacyjnej w banku. Na rozszerzenie działalności i otworzenie biura - punktu pośrednictwa kredytowego zdecydowała się w 2017 r. za namową matki – E.Ż. Matka chciała w ten sposób zatrzymać córkę w Polsce. Myślała przy tym, że rozszerzenie działalności może ubezpieczonej pomóc. W ramach biura usług finansowych ubezpieczona miała świadczyć usługi pośrednictwa kredytowego, m.in. na rzecz takich firm, jak D. i U. Sp. z o.o. w W., które sprzedawały usługi finansowe. Mama pomagała ubezpieczonej w znalezieniu odpowiedniego lokalu, była jej kierowcą i razem z nią uczyła się tej pracy. Punkt pośrednictwa kredytowego w J. był otwarty od godz. 9.00 do 17.00. Ubezpieczona od dnia 21 lipca 2017 r. miała podpisaną ramową umowę o współpracy z U. Sp. z o.o. w W.. Zadaniem ubezpieczonej było pozyskiwanie klientów na oferowane przez jej kontrahenta usługi finansowe. W komputerze tworzyła dokumentację i wysyłała ją do U., a kontrahent decydował, czy danej osobie zostanie udzielony kredyt. Ani ubezpieczona, ani jej mama nie podpisywały dokumentów kredytowych. Robił to przedstawiciel U. bądź innego pożyczkodawcy. W związku z udzielonymi kredytami/pożyczkami ubezpieczona jako pośrednik otrzymywała wynagrodzenie w postaci prowizji. Na początku ubezpieczonej wydawało się, że uda się jej poprowadzić tę formę działalności, ale okazało się, że powrót do finansów nie był dobrym pomysłem. Gdy zostawała sama w biurze, powracały jej przeżycia związane z napadem z 2014 r., źle się czuła, gdy ktoś zaglądał przez okno. Zamykała się wówczas w biurze, zasłaniała rolety. Zdarzało się, że jej mama sama obsługiwała wówczas klientów, korzystając z loginu i hasła ubezpieczonej. W konsekwencji w listopadzie 2017 r. A. Ż. wystąpiła do U. o nadanie dla jej mamy oddzielnego loginu i hasła. E. Ż. była formalnie zarejestrowana w IU. jako pracownik ubezpieczonej od dnia 24 listopada 2017 r. E. Ż. pomagała córce nieodpłatnie. W listopadzie 2018 r. objawy chorobowe ubezpieczonej nasiliły się. Cierpiała na depresję, lęki, traciła kontakt z otoczeniem. Mama nakłoniła ją, żeby poszła do lekarza. Ubezpieczona otrzymała zwolnienie lekarskie na okres od dnia 6 listopada 2017 r. do dnia 20 listopada 2017 r., a następnie od dnia 21 listopada 2017 r. do dnia 13 grudnia 2017 r. Zostały jej zmienione leki. Musiała się przyzwyczaić do ich działania, zwłaszcza że były to duże dawki. Po ich zażyciu odczuwała senność, osłabiały jej funkcjonowanie. Ubezpieczona cierpiała na zaburzenia lekowo-depresyjne oraz silne objawy nerwicy, które uniemożliwiały jej wykonywanie pracy. Podczas zwolnień lekarskich nie pracowała, nie świadczyła usług, nie wystawiała faktur. Mimo że brała leki, potrafiła całymi dniami leżeć lub siedzieć, patrząc w punkt. Nic nie mówiła. Nie wiedziała, co się wokół niej dzieje. Nie odsłaniała rolet. Nie załatwiała swoich spraw. W tym czasie w prowadzeniu biura pomagała jej mama. Nie chciała zamykać biura podczas choroby córki, bo obawiała się utraty dopiero co pozyskanych klientów. E. Ż. spotykała się z umówionymi wcześniej klientami. W tym celu jeździła do biura w J.. Przyjmowała również klientów, którzy przyszli „z ulicy”, gdy ona była w biurze. Jeśli z takim klientem była zawierana umowa, E.Ż. drukowała ją z systemu, do którego logowała się, korzystając z loginu użytkownika ubezpieczonej, zanim przydzielono jej własny login, a zdarzało się, że także już po tym fakcie, gdy miała trudności z zalogowaniem się na własny profil. Faktury wystawiane przez U.drukowała z systemu mama ubezpieczonej. Zdarzało się, że E. Ż. dała ubezpieczonej dokument do podpisu i ona ten podpis złożyła, nie zastanawiając się nawet nad tym, co podpisuje. Zdarzało się też, że E. Ż. zanosiła niepodpisane dokumenty do księgowej lub wysyłała je e-mailem, a ubezpieczona podpisywała je u księgowej w późniejszym okresie, po odzyskaniu zdolności do pracy. Niektóre dokumenty E. Ż. sama podpisywała, gdyż była do tego upoważniona. Przychody z działalności gospodarczej w okresach przebywania przez ubezpieczoną na zwolnieniu lekarskim były zdecydowania mniejsze niż w okresach, gdy była zdolna do pracy i osobiście świadczyła usługi. Po zakończeniu zwolnienia lekarskiego ubezpieczona przy pomocy mamy próbowała wrócić do świadczenia usług finansowych, ale ostatecznie uznała, że z uwagi na stan psychiczny nie da rady się tym zajmować i wyjechała do Niemiec, opiekować się starszą osobą. Decyzję o wyjeździe podjęła „z dnia na dzień”. Ubezpieczona pracowała w Niemczech w lutym 2018 r. W czasie jej pobytu w Niemczech zdarzało się, że E. Ż. obsługiwała klientów w biurze pośrednictwa kredytowego, korzystając ze swojego loginu. Po powrocie z Niemiec ubezpieczona wydrukowała fakturę, by przesłać ją rodzinie w Niemczech, na rzecz której świadczyła usługi. Ubezpieczona nie chciała już wracać do świadczenia usług finansowych. Postanowiła zaprzestać wynajmowania lokalu w J.. Na początku marca 2018 r. przebywała jeszcze w biurze, ale musiała pójść na zwolnienie lekarskie z powodu nawrotu objawów chorobowych, napadów paniki i płaczu. Była wówczas niezdolna do pracy z powodu choroby od dnia 7 marca 2018 r. do dnia 16 kwietnia 2018 r. Otrzymała zwolnienie lekarskie na ten okres. W tym czasie nie świadczyła pracy zarobkowej ani nie wykonywała czynności związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. W dniu 8 marca 2018 r. E. Ż. ponownie wydrukowała z systemu fakturę za usługi świadczone przez ubezpieczoną w Niemczech w lutym 2018 r., lecz nie zmieniła na niej wygenerowanej przez system daty. Wydrukowała także umowę z dnia 10 kwietnia 2018 r., logując się przez pomyłkę w systemie na loginie ubezpieczonej. Gdy zauważyła, że zalogowała się do systemu na tym loginie, powiadomiła o tym kontrahenta, próbując anulować wygenerowaną umowę. Kolejny nawrót choroby i zwolnienie lekarskie ubezpieczona miała w okresie od dnia 27 czerwca 2018 r. do dnia 18 lipca 2018 r. Ostatecznie punkt pośrednictwa kredytowego w J. został zamknięty w sierpniu 2018 r. Za okresy od dnia 6 listopada 2017 r. do dnia 13 grudnia 2017 r., od dnia 7 marca 2018 r. do dnia 16 kwietnia 2018 r. oraz od dnia 27 czerwca 2018 r. do dnia 27 lipca 2018 r. ubezpieczona otrzymała z ZUS zasiłek chorobowy. Składki na ubezpieczenie społeczne za listopad i grudzień 2017 r. oraz marzec 2018 r. zostały wyliczone przy uwzględnieniu okresów przebywania przez ubezpieczoną na zwolnieniach lekarskich.
Już dziś zamów dostęp
do IFK Platforma Księgowych i Kadrowych
- Codzienne aktualności prawne
- Porady i artykuły z najpopularniejszych czasopism INFOR wraz z bieżącymi wydaniami
- Bogatą bibliotekę materiałów wideo
- Merytoryczne dodatki, ściągi, plakaty
