Uchwała Składu 7 Sędziów SN z dnia 23 maja 2006 r., sygn. III UZP 2/06
Przewodniczący Prezes SN Walerian Sanetra, Sędziowie SN: Krystyna Bednarczyk, Beata Gudowska (sprawozdawca), Jerzy Kuźniar (sprawozdawca, uzasadnienie), Zbigniew Myszka, Małgorzata Wrębiakowska-Marzec, Andrzej Wróbel.
Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Iwony Kaszczyszyn, po rozpoznaniu na posiedzeniu w dniu 23 maja 2006 r. wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich z dnia 22 marca 2006 r. [...] skierowanego przez Prezesa Izby Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych do rozpoznania przez skład siedmiu sędziów Izby Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego, o podjęcie uchwały zawierającej odpowiedź na następujące pytanie prawne:
„Czy korzystanie z urlopów macierzyńskiego i wychowawczego w okresie pozostawania w stosunku pracy powoduje obowiązek ubezpieczenia z tytułu jednoczesnego prowadzenia w tych okresach działalności gospodarczej ( art. 6 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 9 ust. 6 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych - Dz.U. Nr 137, poz. 887 ze zm. ) ? ”
podjął uchwałę:
Osoby, które w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego lub urlopu wychowawczego pozostają w stosunku pracy i równocześnie prowadzą pozarolniczą działalność podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu prowadzenia tej działalności (art. 6 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 9 ust. 6 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych - Dz.U. Nr 137, poz. 887 ze zm.).
Uzasadnienie
Rzecznik Praw Obywatelskich, powołując się na art. 60 § 2 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz.U. Nr 240, poz. 2052) i art. 16 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 14, poz. 147 ze zm.), przedstawił do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu w składzie powiększonym zagadnienie prawne „czy korzystanie z urlopów macierzyńskiego i wychowawczego w okresie pozostawania w stosunku pracy powoduje obowiązek ubezpieczenia z tytułu jednoczesnego prowadzenia w tych okresach działalności gospodarczej (art. 6 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 9 ust. 6 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 137, poz. 887 ze zm.)”.
Zdaniem Rzecznika, krąg podmiotów objętych obowiązkiem ubezpieczeń emerytalnego i rentowych wynika z art. 6, 8 i 9 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 137, poz. 887 ze zm.). I tak obowiązkowym ubezpieczeniom podlegają, między innymi, „osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami" (art. 6 ust. 1 pkt 1), a także „osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą" (art. 6 ust. 1 pkt 5). W systemie ubezpieczeń społecznych obowiązuje w zasadzie przymus ubezpieczenia z jednego tytułu. Dlatego też, zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy, osoby będące pracownikami, „spełniające jednocześnie warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów, są obejmowane ubezpieczeniami tylko z tytułu stosunku pracy". Wyjątek od tej zasady został przewidziany w art. 9 ust. 1a ustawy. Według tego przepisu, ubezpieczony z tytułu pozostawania w stosunku pracy, którego podstawa wymiaru składek „w przeliczeniu na okres miesiąca jest niższa od określonej w art. 18 ust. 4 pkt 5, podlega również obowiązkowo ubezpieczeniu z innych tytułów". W art. 18 ust. 4 pkt 5 ustawy wymieniona została kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę (ustalanego na podstawie przepisów ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę - Dz.U. Nr 200, poz. 1679 ze zm.). Obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowym podlegają również osoby korzystające z urlopu wychowawczego i pobierające zasiłek macierzyński lub zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego (art. 6 ust. 1 pkt 19) - „od dnia spełnienia warunków, o których mowa w art. 9 ust. 6, do dnia zaprzestania spełniania tych warunków" (art. 13 pkt 13). Jak wynika z art. 9 ust. 6 ustawy w związku z jej art. 6 ust. 1 pkt 19, obowiązek ubezpieczenia w odniesieniu do tej grupy ubezpie3 czonych istnieje tylko wtedy, gdy „nie mają ustalonego prawa do emerytury lub renty i nie mają innych tytułów rodzących obowiązek ubezpieczeń społecznych". Wykładnia tych przepisów doprowadziła do powstania rozbieżności w orzecznictwie. Stosując wykładnię opartą na dosłownym brzmieniu art. 6 ust. 1, 5, i 19 oraz art. 9 ust. 1 i 6 ustawy, w wyroku z dnia 19 marca 2003 r., II UK 157/02 (OSNP 2004 nr 1, poz. 9), Sąd Najwyższy przyjął, że decyzja organu rentowego o wyłączeniu z obowiązku ubezpieczenia społecznego, wydana na podstawie przepisów ustawy z dnia 25 listopada 1986 r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 1989 r. Nr 25, poz. 137 ze zm.) nie może wywoływać skutków prawnych po wejściu w życie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, jeżeli jej postanowienia są sprzeczne z przepisami tej ustawy. W uzasadnieniu tego wyroku wyrażono pogląd, że zgodnie z art. 9 ust. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, osoby przebywające na urlopach wychowawczych podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli nie mają ustalonego prawa do emerytury lub renty i nie mają innych tytułów rodzących obowiązek ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 5 tej ustawy obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność gospodarczą oraz osobami z nimi współpracującymi. Tym samym, w ocenianej sprawie, obowiązek ubezpieczenia emerytalno-rentowego zaczął (od dnia 1 stycznia 1999 r. - data wejścia w życie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych) wypływać nie z zatrudnienia ale - z uwagi na korzystanie przez ubezpieczoną z urlopu wychowawczego - z faktu prowadzenia działalności gospodarczej. Podobne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 czerwca 2005 r., I UK 280/04 (OSNP 2006 nr 3-4, poz. 61), wyrażając w nim pogląd, że korzystanie z urlopu wychowawczego lub pobieranie zasiłku macierzyńskiego albo zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego (art. 6 ust. 1 pkt 19 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych), stanowi odrębny tytuł obowiązkowego ubezpieczenia (art. 9 ust. 6 tej ustawy), co w razie prowadzenia pozarolniczej działalności rodzi obowiązek opłacania składek z tytułu tej działalności, bez względu na równoczesne pozostawanie w stosunku pracy. Podobny pogląd wyraził Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 18 grudnia 2001 r., III AUa 1391/00 (OSA 2003 nr 8, poz. 33).
Już dziś zamów dostęp
do IFK Platforma Księgowych i Kadrowych
- Codzienne aktualności prawne
- Porady i artykuły z najpopularniejszych czasopism INFOR wraz z bieżącymi wydaniami
- Bogatą bibliotekę materiałów wideo
- Merytoryczne dodatki, ściągi, plakaty
