Wyrok SN z dnia 22 listopada 2019 r., sygn. I CSK 340/19
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Grzegorz Misiurek (przewodniczący)
SSN Władysław Pawlak
SSN Krzysztof Pietrzykowski (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa P. G. przeciwko (...) Bank S.A. w W. o ustalenie, ewentualnie zapłatę, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 22 listopada 2019 r., skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego w (...) z dnia 24 lipca 2017 r., sygn. akt VI ACa (...),
1. prostuje oczywistą niedokładność w komparycji zaskarżonego wyroku w zakresie oznaczenia przedmiotu postępowania w ten sposób, że w miejsce wyrazów "o zapłatę" wpisuje sformułowanie "o ustalenie, ewentualnie zapłatę";
2. oddala skargę kasacyjną w części dotyczącej żądania ustalenia nieważności umów;
3. uchyla zaskarżony wyrok w pozostałej części i w tym zakresie przekazuje sprawę Sądowi Apelacyjnemu w (...) do ponownego rozpoznania oraz rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
P. G. dnia 18 lipca 2012 r. wniósł przeciwko (...) Bank S.A. w W. (obecnie (...) Bank S.A. w W.) powództwo o ustalenie nieważności dwóch umów zawartych przez strony dnia 19 maja 2008 r.: umowy ramowej o współpracy w zakresie transakcji terminowych i pochodnych oraz umowy dodatkowej w sprawie limitu dla transakcji zamiany oraz - jako żądanie ewentualne - o zasądzenie od pozwanego kwoty 150 000 zł.
Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z dnia 7 grudnia 2015 r. oddalił powództwo i zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 9 917 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania. Ustalił, że P. G., prowadzący działalność gospodarczą, dnia 5 listopada 2007 r. wystąpił do (.) Leasing S.A. o udzielenie kredytu w wysokości 850 000 zł na transakcje rynku pieniężnego typu m.in. CIRS oraz otrzymał taki kredyt na okres 18 miesięcy. Strony dnia 21 lutego 2008 r. zawarły dwie umowy: umowę ramową transakcji terminowych i pochodnych oraz umowę dodatkową w sprawie limitu dla transakcji zamiany, na podstawie których przyznany limit był wykorzystany do przeprowadzania transakcji zamiany kwot odsetek z polskich złotych na jeny japońskie. Integralną część tych umów stanowił regulamin transakcji terminowych i pochodnych (dalej: "regulamin"). Strony uzgodniły, że klient banku będzie zobowiązany do ustanowienia na jego rzecz kaucji zabezpieczającej mogące powstać w przyszłości wierzytelności banku z tytułu rozliczenia transakcji. Dnia 19 maja 2008 r. strony zawarły dwie analogiczne umowy, które zastąpiły umowy z dnia 21 lutego 2008 r. W umowie ramowej strony oświadczyły, że zamierzają zawierać transakcje na warunkach określonych w regulaminie i odpowiednich umowach dodatkowych. Powód oświadczył, że został mu doręczony regulamin, którego treść jest mu znana i przez niego akceptowana, pracownik banku wyjaśnił mu sposób zawierania i rozliczania transakcji określony w regulaminie, znane i zrozumiałe są mu zasady i tryb dokonywania transakcji określone w regulaminie i zobowiązuje się do ich przestrzegania, będzie dokonywał transakcji wyłącznie na podstawie własnych, podjętych niezależnie od banku, decyzji na własne ryzyko i odpowiedzialność, na podstawie analiz i oceny zasadności i celowości zawarcia i wyboru rodzaju transakcji oraz przed zawarciem jakiejkolwiek transakcji rozważy ryzyko prawne, ekonomiczne i podatkowe, a także potencjalne ryzyko poniesienia straty. Umowa została zawarta na czas nieokreślony. Strony uzgodniły, że w wypadku, gdyby bieżąca wycena rynkowa transakcji zamiany stanowiła wartość ujemną i przekraczała kwotę 29 560 000 jenów japońskich, klient ma obowiązek ustanowienia dodatkowego zabezpieczenia w postaci kaucji w trybie określonym w § 6 regulaminu. Dnia 10 lipca 2008 r. została zawarta transakcja zamiany kwot bazowych i stóp procentowych o wartości 2 000 000 zł. Transakcja ta, w związku z kryzysem ekonomicznym w Europie i znacznym spadkiem wartości złotego w stosunku do jena japońskiego, została za porozumieniem stron rozwiązana dnia 10 lutego 2009 r. Dnia 20 lutego 2009 r. pozwany udzielił powodowi w ramach prowadzonej przez niego działalności gospodarczej kredytu na spłatę powstałych zobowiązań. Powód oświadczył, że poddaje się egzekucji w trybie określonym w art. 97 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (jedn. tekst: Dz.U. z 2018 r., poz. 2187 ze zm.; dalej: "pr. bank."), do łącznej kwoty aktualnego zadłużenia wraz z odsetkami i innymi kosztami, jednakże do kwoty nie wyższej niż 2 565 000 zł w zakresie wszelkich należności wynikających z umowy. Zabezpieczeniem spłaty kredytu były pełnomocnictwo do rachunku bieżącego i innych rachunków powoda w banku i hipoteka zwykła w kwocie 1 710 000 zł oraz hipoteka kaucyjna do kwoty 500 000 zł na nieruchomościach stanowiących współwłasność majątkową małżeńską P. G. i I. G. W piśmie z dnia 14 września 2009 r. pełnomocnik powoda podniósł, że powód nie zapoznał się z obowiązującymi u pozwanego procedurami zarządzania transakcjami terminowymi i instrumentami pochodnymi i nie miał możliwości zapoznania się z systemem zarządzania ryzykiem związanym z przeprowadzeniem tych transakcji. W odpowiedzi pozwany przesłał informacje zamieszczone w pismach z dnia 26 czerwca 2009 r. i 28 września 2009 r.
Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do uznania za nieważne umów zawartych przez strony w dniu 19 maja 2008 r., gdyż powód nie wskazał, które postanowienia zawarte w umowach są sprzeczne z ustawą. Podkreślił, że nie doszło do naruszenia art. 9 pr. bank. regulującego funkcjonujący w banku system zarządzania. Powołując się na oświadczenia złożone przez powoda w umowach ramowych z dnia 21 lutego 2008 r. i 19 maja 2008 r. przyjął, że nie można uznać prawdziwości twierdzenia powoda, iż nie znał regulaminu, z którego wprost wynika, że bank nie ponosi odpowiedzialności za finansowy wynik transakcji. Uznał też za wątpliwe posiadanie przez powoda interesu prawnego do wystąpienia z powództwem na podstawie art. 189 k.p.c. Oceniając zasadność roszczenia dotyczącego zasądzenia kwoty 150 000 zł, wskazał, że nie ma podstaw do uwzględnienia tego roszczenia powoda stosownie do art. 405 lub 410 k.c., skoro nie można postawić pozwanemu zarzutu, iż działał bez podstawy prawnej, a powód nie spełnił świadczenia na rzecz pozwanego, które mogłoby być uznane za nienależne. Spostrzegł, że powód nie wykazał, aby pozwany dopuścił się wobec niego deliktu (art. 415 k.c.) albo nie wywiązał się z umów zawartych dnia 29 maja 2008 r. (art. 471 k.c.). Zwrócił uwagę na to, że powód nie podał, mimo odrębne go wezwania, w jaki sposób wyliczył szkodę na kwotę 150 000 zł, skoro upatruje swojej szkody w wysokości 2 000 000 zł w związku z koniecznością spłaty kredytu zaciągniętego u pozwanego dnia 20 lutego 2009 r. Ocenił jako nieuzasadniony i spóźniony zarzut powoda dotyczący braku upoważnienia osób podpisanych pod umowami z dnia 19 maja 2008 r. do reprezentowania pozwanego.
Już dziś zamów dostęp
do IFK Platforma Księgowych i Kadrowych
- Codzienne aktualności prawne
- Porady i artykuły z najpopularniejszych czasopism INFOR wraz z bieżącymi wydaniami
- Bogatą bibliotekę materiałów wideo
- Merytoryczne dodatki, ściągi, plakaty
