Uchwała SN z dnia 27 lutego 2020 r., sygn. III CZP 56/19
Powództwo prokuratora, wytoczone w sprawie o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa dokonanego po urodzeniu się dziecka poczętego w następstwie procedury medycznie wspomaganej prokreacji z zastosowaniem komórek rozrodczych pochodzących od anonimowego dawcy, może być oddalone przez sąd jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
Teza urzędowa
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Roman Trzaskowski (przewodniczący)
SSN Monika Koba
SSN Krzysztof Pietrzykowski (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Prokuratora Rejonowego w S. przeciwko B. R., M. N. i małoletniej L. R. o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa, po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym w dniu 27 lutego 2020 r., przy udziale Prokuratury Krajowej zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w S. postanowieniem z dnia 5 czerwca 2019 r., sygn. akt X RCa (...),
"Czy w sprawie o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa, wytoczonej przez prokuratora wobec dziecka pochodzącego ze sztucznego zapłodnienia od anonimowego dawcy nasienia, dobro dziecka o jakim mowa w art. 86 krio sprzeciwia się uwzględnieniu powództwa?"
podjął uchwałę:
Powództwo prokuratora, wytoczone w sprawie o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa dokonanego po urodzeniu się dziecka poczętego w następstwie procedury medycznie wspomaganej prokreacji z zastosowaniem komórek rozrodczych pochodzących od anonimowego dawcy, może być oddalone przez sąd jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
Uzasadnienie
W dniu 29 grudnia 2017 r. Prokurator Rejonowy w S. wniósł o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa dokonanego przez B. R. wobec L. R.
Sąd Rejonowy w S. wyrokiem z dnia 18 września 2018 r. ustalił bezskuteczność uznania ojcostwa przez B. R. wobec L. R., obciążył Skarb Państwa kosztami postępowania oraz przyznał kurator K. S. od Skarbu Państwa wynagrodzenie w kwocie 240 zł za reprezentację w procesie małoletniej L. R. Ustalił, że L. R. urodziła się w dniu 23 lipca 2015 r. w S.. Do jej poczęcia doszło w wyniku sztucznej inseminacji M. E. nasieniem anonimowego dawcy. Dnia 28 lipca 2015 r. przed Kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego w S. B. R. złożył oświadczenie o uznaniu L. R., a jej matka M. E. potwierdziła, że ojcem dziecka jest B. R. Pozwani wiedzieli, że małoletnia L. pochodzi od innego mężczyzny. W okresie od 2007 r. do dnia 23 czerwca 2017 r. M. E. pozostawała w nieformalnym związku z B. R. B. R. jest osobą transseksualną typu kobieta/mężczyzna, urodził się jako kobieta - U. R. Sąd Okręgowy w S. wyrokiem z dnia 5 czerwca 2009 r. ustalił, że U. R. jest płci męskiej i używa imienia „B." zamiast „U.". B. R. poddał się jedynie terapii hormonalnej, natomiast nie poddał się zabiegowi chirurgicznemu. Nie ma i nigdy nie miał możliwości, aby począć dziecko jako osoba płci męskiej. M. E. i B. R. od chwili urodzenia się córki wspólnie zajmowali się nią. Między rodzicami małoletniej dochodziło do konfliktów, a nawet przemocy, w tym psychicznej. W nocy z dnia 22 na 23 czerwca 2017 r. doszło do kłótni między M. E. i B. R.. B. R. zarzucał partnerce zdradę. Doszło do szarpaniny i zadawania ciosów. M. E. oskarżyła B. R. o pobicie. B. R. po tym zdarzeniu wyprowadził się do swoich rodziców. M. E. samodzielnie zajmowała się córką i nie ograniczała ojcu kontaktów z córką. W dniu 23 lipca 2017 r. B. R. w porozumieniu z M. E. zabrał córkę, która miała przebywać u niego do dnia 27 lipca 2017 r. Po upływie tego czasu nie odwiózł córki i odmówił jej wydania M. E. L. R. przebywała u B. R. do dnia 19 października 2017 r., pod opieką ojca była uśmiechnięta i zadbana. B. R. nie wyrażał zgody na spotkania matki z córką. Prokurator Prokuratury Rejonowej dnia 2 sierpnia 2017 r. wydał postanowienia o zastosowaniu wobec B. R. środków zapobiegawczych w postaci dozoru Policji oraz zakazu osobistego kontaktu i zbliżania się do M. E. na odległość mniejszą niż 50 metrów. Sąd Rejonowy w S. postanowieniem z dnia 19 października 2017 r. ustalił miejsce pobytu L. R. przy M. E. oraz ustalił kontakty B. R. z L. R. B. R. widuje się z L. R. w dniach ustalonych w tym postanowieniu. M. E. w dniu 9 czerwca 2018 r. zawarła związek małżeński z Ł. N. i przyjęła nazwisko męża. Jest w zaawansowanej ciąży i spodziewa się córki wspólnie z mężem.
Sąd Rejonowy uznał, że okolicznością bezsporną jest fakt, iż L. R. nie pochodzi od B. R., który jako osoba transseksualna nie ma możności poczęcia dziecka. Zauważył, że kwestia ustalenia wyrokiem Sądu Okręgowego w S. płci pozwanego nie ma żadnego znaczenia w rozpoznawanej sprawie. Spostrzegł, że oświadczenie składane na podstawie art. 73 § 1 k.r.o. odnosi się do relacji biologicznej mężczyzny uznającego i dziecka, to jest do pokrewieństwa, a nie do jego woli czy przeświadczenia. Przyjął, że nie może uznać ojcostwa mężczyzna, który nie jest ojcem. Stwierdził, że B. R., niebędący ojcem L. R., złożył oświadczenie o uznaniu ojcostwa niezgodnie z prawem i z interesem społecznym. Zwrócił uwagę, że Konwencja o prawach dziecka z dnia 20 listopada 1989 r. (Dz.U. z 1991 r. Nr 120, poz. 526) wyraża zasadę, iż stan cywilny dziecka powinien odzwierciedlać jego stan naturalny. Podniósł, że uznanie dziecka przez mężczyznę, który ma pełną świadomość, iż nie jest jego biologicznym ojcem i który podejmuje ten akt w celu obejścia przepisów, może być w określonej sytuacji potraktowane jako nadużycie w kreowaniu prawnego stosunku rodzinnego. Zauważył, że niezależnie od sygnalizowanej przez B. R. poprawy jego relacji z M. E. w dalszym ciągu nie tworzą oni rodziny i zamieszkują oddzielnie. Podkreślił, że taka sytuacja stwarza zagrożenie dla dobra dziecka, zaś kwestia ewentualnie istniejącej więzi emocjonalnej B. R. i L. R. nie stanowi w niniejszej sprawie o niezasadności powództwa. Zaznaczył, że orzeczenie bezskuteczności uznania ojcostwa nie zagraża realnie dobru dziecka i nie narusza prawa do życia prywatnego i rodzinnego (art. 8 Konwencji z dnia 4 listopada 1950 r. o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.).
Już dziś zamów dostęp
do IFK Platforma Księgowych i Kadrowych
- Codzienne aktualności prawne
- Porady i artykuły z najpopularniejszych czasopism INFOR wraz z bieżącymi wydaniami
- Bogatą bibliotekę materiałów wideo
- Merytoryczne dodatki, ściągi, plakaty